حالت‌های دوربین عکاسی: آشنایی با انواع حالت‌های نیمه‌خودکار، خودکار و دستی

منظور از حالت‌های دوربین چیست؟

دوربین‌های دیجیتال برای عکاسی در شرایط مختلف، علاوه بر امکان تنظیم دستی، چند حالت خودکار و نیمه‌خودکار هم دارند. کاربران عادی که در شرایط مختلف نمی‌خواهند یا فرصت ندارند درگیر جزییات فنی شوند، معمولا با حالت تمام‌خودکار یا با حالت‌های آماده عکاسی می‌کنند. حالت‌های خودکار و آماده گاهی نتایج مطلوبی دارند، اما گاهی نه، زیرا بعضی از مواقع دوربین شرایط نوری و ناحیه فوکوس را درست تشخیص نمی‌دهد، لذا ابزارهای نوردهی را دقیق تنظیم نمی‌کند و درنتیجه رنگ، نور یا وضوح عکس چندان مطلوب از آب درنمی‌آید. پس لازم است که علاوه بر حالت‌ خودکار و حالت‌های آماده، با حالت دستی و حالت‌های نیمه‌خودکار عکاسی با دوربین نیز آشنا باشیم تا در صورت لزوم خودمان تنظیمات را با دقت بیشتری انجام دهیم. در این مطلب توضیح می‌دهیم که هر کدام از حالت‌های عکاسی دوربین چیستند و برای عکاسی در چه شرایطی مناسب‌ترند.

حالت‌های خودکار

دوربین‌‌های دیجیتال چندنوع حالت خودکار دارند که معمولا چنین هستند:

حالت تمام‌خودکار (Automatic)

در این حالت، تمام تنظیمات لازم از جمله تنظیم ابزارهای نوردهی (دیافراگم، سرعت شاتر، ایزو) و تراز سفیدی را دوربین انجام می‌دهد. دوربین با توجه به شرایط نوری محیط تنظیم مناسب هر ابزار را حدس می‌زند. در حالت تما‌م‌خودکار، فوکوس لنز روی موضوع، همیشه دقیق نیست، زیرا دوربین از بین چند نقطه کانونی، یکی را که به‌نظرش مهم‌تر است به‌عنوان نقطه تمرکز (فوکوس) برمی‌گزیند. لذا بعضی از عکس‌هایی که با حالت تمام‌خودکار ثبت می‌شوند، وضوح کاملی ندارند.

حالت چهره (Portrait)

در حالت چهره، تنظیمات دوربین برای عکاسی چهره بهینه‌سازی می‌شود. مثلا دریچه دیافراگم گشوده‌تر می‌شود تا نور بیشتری به حسگر بتابد. با بازتر شدن دریچه دیافراگم، عمق میدان کاهش می‌یابد و به همان نسبت پس‌زمینه مات می‌شود تا موضوع اصلی یعنی چهره برجسته‌تر شود. معمولا وقتی عکاس دوربین را به شخص نزدیک می‌کند تا سر و شانه او را در کادر بگنجاند، چنین تنظیماتی موثر واقع می‌شود.

حالت ماکرو (Macro)

به عکاسی نزدیک از موضوعات مختلف عکاسی ماکرو می‌گوییم و فرقی نمی‌کند که عکاس دوربین را به موضوع نزدیک کند یا با لنز مناسب، موضوع اصلی را بزرگ‌نمایی کند. حالت ماکرو برای عکاسی از گل‌ها، حشره‌ها و جزییات کوچک مناسب است. 

حالت ماکرو دریچه دیافراگم را باز و درنتیجه عمق میدان را کم می‌کند. پس در این حالت باید مراقب حرکت یا لرزش دوربین باشید، زیرا حتی حرکت‌های جزئی نیز ممکن است به تار شدن عکس منجر شوند. اگر ممکن است در عکاسی ماکرو دوربین را روی سه‌پایه عکاسی یا در جای مناسب ثابت کنید.

حالت منظره (Landscape)

وقتی حالت منظره را انتخاب می‌کنید، دریچه دیافراگم بسته می‌شود تا عمق میدان افزایش یابد و نواحی دوردستِ منظره نیز تا جای ممکن وضوح داشته باشند. معمولا سرعت دوربین در این حالت نسبتا کاهش می‌یابد تا کمبود نور ناشی از تنگ بودن دریچه دیافراگم را جبران کند. پس در حالت منظره نیز باید مراقب باشید که دوربین حرکت نکند. لذا توصیه می‌شود در حالت منظره نیز از سه‌پایه استفاده کنید.

حالت شب (Night)

شب‌ها نور کمتر است. لذا در حالت عکاسی در شب، دوربین سرعت شاتر را کم می‌کند تا حسگر مدت‌زمان بیشتری نور بگیرد. ضمنا اگر دوربین‌تان فلاش داشته باشد، فلاش هم می‌زند تا ناحیه جلوی عکس روشن شود. به حالت عکاسی در شب، عکاسی چهره در شب یا Night (Portrait) Mode هم می‌گویند. باتوجه به کم بودن سرعت شاتر در این حالت، باز توصیه می‌شود از سه‌پایه عکاسی استفاده کنید تا پس‌زمینه عکس تار نشود. البته اگر در پس‌زمینه منابع نور وجود دارد، می‌توانید دوربین را عمداً اندکی حرکت دهید تا در پس‌زمینه، بوکه‌های نورانی خوبی ایجاد کنید. 

حالت ورزشی (Sports)

بیشتر عکاسان حیات وحش، با حالت عکاسی ورزشی آشنا هستند، چون تنظیمات ورزشی برای عکاسی از جانوران، به‌ویژه جانوران تندوتیز مثل پرندگان نیز مناسب است. به حالت ورزشی، حالت پرتحرک (Action Mode) هم می‌گویند. دوربین در حالت ورزشی سرعت شاتر را افزایش می‌دهد تا عکاس بتواند حتی موضوعات سریع‌الحرکت را هم اصطلاحا منجمد (فریز) کند. پس عکاسی ورزشی منحصر به صحنه‌های ورزشی نیست. در حالت ورزشی یا پرتحرک، دریچه دیافراگم نسبتا بازتر و گاهی درجه ایزو نیز بیشتر می‌شود تا سرعت زیاد شاتر (و نتیجتاً کوتاه بودن مدت نوردهی) را جبران کنند.

حالت‌های نیمه‌خودکار

بسیاری از عکاسان حیات‌ وحش حالت‌های نیمه‌خودکار دوربین را ترجیح می‌دهند. عکاسان منظره نیز گاهی حالت‌های نیمه‌خودکار و گاهی حالت دستی را انتخاب می‌کنند. در ادامه حالت‌های نیمه‌خودکار دوربین برای عکاسی را به‌اختصار توضیح می‌دهیم.

حالت اولویت دیافراگم (A یا Av)

در این حالت، عکاس دیافراگم دوربین و در صورت نیاز ایزو را خودش تنظیم می‌کند اما تنظیم سرعت شاتر را به دوربین می‌سپارد. دوربین براساس شرایط نوری محیط و ایزو و دیافراگمی که عکاس تعیین کرده است، سرعت شاتر را روی عدد مناسب تنظیم می‌کند. کاربر زمانی این حالت را برمی‌گزیند که سرعت شاتر برایش مهم نباشد. پس اگر دوربین سرعت شاتر را خیلی کاهش داد، باید دوربین را روی سه‌پایه یا در جای ثابت بگذارید تا لرزش یا حرکات جزئی دوربین به تار شدن عکس نیانجامد.

حالت اولویت شاتر (S یا Tv)

حالت اولویت شاتر را در برخی از دوربین‌ها با S (حرف نخست Shutter) و در برخی دیگر از دوربین‌ها با عبارت Tv (مخفف Time Value) نشان می‌دهند. اگر در شرایطی هستید که نمی‌توانید دیافراگم مناسب برای صحنه را تعیین دهید، با انتخاب حالت اولویت شاتر، سرعت شاتر را خودتان تنظیم کنید و تعیین دیافراگم را به دوربین بسپارید. البته گاهی با چالشی هم مواجه خواهی بود: اگر سرعت شاتر را خیلی افزایش دهید، ممکن است عکس شما به‌اندازه کافی نوردهی نشود، زیرا دیافراگم لنز بسته ساختار و بازه‌ی فاصله کانونی خود، محدودیت دارد و نمی‌تواند از حد معینی گشوده‌تر شود تا کمبود نورِ ناشی از افزایش سرعت شاتر را جبران کند.

حالت برنامه‌ (Program)

بعضی از دوربین‌ها حالتی موسوم به «برنامه» هم دارند. حالت برنامه‌ خیلی شبیه حالت خودکار است؛ اما آزادی عملی بیشتری به شما می‌دهد تا مواردی مثل تراز سفیدی، ایزو و فلاش را خودتان تنظیم کنید. شاید عملکرد حالت «برنامه» از دوربینی به دوربین دیگر فرق داشته باشد، پس بهتر است برای اطلاع از گستره عملکرد آن به دفترچه راهنمای دوربین مراجعه کنید.

حالت دستی را با حرف M نشان می‌دهند. در حالت دستی، همه تنظیمات دوربین دست شماست؛ پس طبیعتاً کمی سخت‌تر است اما در عوض اگر به نحوه کار با ابزارهای دوربین‌ مسلط باشید، «حالت دستی» قوی‌ترین حالت دوربین برای عکاسی است. بعضی از عکاسان حیات وحش فقط تعیین ایزو را به دوربین می‌سپارند اما برای عکاسی، حالت دستی را برمی‌گزینند. با این کار، هم دیافراگم و هم سرعت شاتر را خودشان تعیین می‌کنند و چون ایزو را به دوربین سپرده‌اند، دوربین کمبود احتمالی نور را با افزایش ایزو جبران می‌کند.

جدول مقایسه حالت‌های نیمه‌خودکار و حالت خودکار و دستی (منبع: تارنمای نیکون)

گاهی روی پیچ تنظیم حالت‌های عکاسیِ بعضی از دوربین‌ها، علائم یا حروف دیگری هم وجود دارد که به بعضی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• تنظیم خودکارِ عمق میدان (A-DEP مخفف Automatic Depth of Field) مخصوص دوربین‌های کانن: با انتخاب این گزینه، دوربین میزان گشودگی روزنه دیافراگم و سرعت شاتر را متناسب با عمق میدانِ دل‌خواه شما تنظیم می‌کند. برای این منظور، ابتدا محدوده وضوح (فوکوس) عکس را تعیین می‌کنید. سپس دوربین دیافراگم را متناسب با محدوده موردنظرتان می‌گشاید و سرعت شاتر را نیز بسته به آن تنظیم می‌کند تا عکس باندازه کافی نوردهی شود.
• حالت بالب (B مخفف Bulb Mode): کمترین سرعت شاتر دوربین‌ها معمولا 30 ثانیه است. اما اگر در شرایط خاصی بخواهید عکس شما بیشتر از 30 ثانیه نوردهی شود، پیچ را روی حالت بالب تنظیم می‌کنید و سپس دکمه شاتر را می‌فشارید. در این حالت، تا زمانی که دست‌تان را از روی دکمه شاتر برندارید، عکس نوردهی خواهدشد. حالت B معمولا در عکاسی از آسمان شب کاربرد بیشتری دارد. توجه داشته باشید که در حالت B چون زمان نوردهی معمولا طولانی است، باید دوربین را روی سه‌پایه بگذارید زیرا کوچکترین حرکتی به تار شدن عکس منجر می‌شود. همچنین توصیه می‌شود که روی دوربین شاتر راه‌دور نصب کنید، زیرا اگر دکمه شاتر را با دست بفشارید و نگه دارید، ممکن است دوربین حرکات خفیفی داشته باشد که نهایتا به تار شدن عکس منجر می‌شود.
• حالت‌های سفارشی (C1، C2 و C3، مخفف Custom Mode) مخصوص دوربین‌های کانن: گاهی که می‌خواهید در شرایط مشابه عکس‌های پرشماری بگیرید، می‌توانید دوربین را متناسب با شرایط تنظیم کنید و تنظیمات یادشده را ذخیره کنید. با این شیوه، تا سه نوع تنظیمات مختلف را می‌توانید تحت سه حالت C1، C2 و C3 ذخیره و هنگام لزوم سریعا به آن‌ها دسترسی پیدا کنید.
• حالت‌های سفارشی (U1 و U2)، در دوربین‌های نیکون و پنتاکس: شبیه حالت C در دوربین‌های کانن است که در بالا توضیح داده شد.
• حالت اولویت حساسیت یا ایزو (Sv) مخصوص دوربین‌های پنتاکس: بعضی از دوربین‌های پنتاکس برای اولویت دادن به حساسیت (ایزو) نیز گزینه ویژه‌ای دارند. در حالت Sv، درجه ایزو را عکاس تعیین می‌کند و تنظیم دیافراگم و سرعت شاتر مناسب را به دوربین می‌سپارد.
• حالت فلاش: در این حالت، دوربین حتما فلاش می‌زند، حتی اگر نور محیط، کافی باشد. 
• کنترل مات‌شدگی (BC، مخفف Blur Control) در دوربین‌های پنتاکس: عمق میدان را کاهش می‌دهد تا پس‌زمینه‌ی عکس مات شود.

 

سخن پایانی: حالت‌های دوربین برای عکاسی

وقتی برای تنظیم دقیق دوربین فرصت کافی ندارید، یا اگر جزییات فنی چندان برای‌تان مهم نیست، حالت‌ خودکار و حالت‌های آماده دوربین برای عکاسی کافی به‌نظر می‌رسند. اما اگر می‌خواهید نحوه کار دوربین‌ و هر یک از ابزارهای آن‌را یاد بگیرید، عکاسی با حالت دستی بهترین گزینه است، زیرا می‌بینید که هر تنظیم و تغییری چگونه بر خروجی کارتان اثر می‌گذارد. پس از کسب مهارت نیز احتمالا حالت عکاسی دستی محبوب‌ترین گزینه خواهدبود.