آینده مرورگرهای موبایل؛ آیا زمان تغییر فرا رسیده است؟

از آن‌جایی که CMA، محدودیت‌های WebKit اپل و معاملات اشتراک درآمد گوگل در بریتانیا را بررسی می‌کند، وزارت دادگستری آمریکا، پیشنهاد فروش کروم را در ایالات متحده ارائه کرده است. با این حال، آیا مرورگرهای دیگر می‌توانند درنهایت شانس خود را برای نوآوری و برجسته شدن پیدا کنند؟

بازار مرورگرهای موبایلی به خوبی برای مشاغل و میلیون‌ها کاربر گوشی‌های هوشمند کار نمی‌کنند و این نتیجه نه تنها از تحقیقات اخیر سازمان رقابت و بازاریابی بریتانیا (CMA)، بلکه از سوی وزارت دادگستری ایالات متحده (DOJ) نیز صادر شده که پیشنهاد کرده گوگل را مجبور به فروش کروم به‌عنوان بخشی از راه‌حل‌های ضدانحصاری کنند.

در این میان، اعداد و ارقام داستان جالبی دارند. تنها در بریتانیا، سافاری 88 درصد از مرورگرهای موبایلی iOS را در اختیار دارد، در حالی که کروم 77 درصد را در پلتفرم اندروید برای خود نگه داشته است. این تسلط بیشتر، نتیجه‌ی دو عامل مهم در بازار است.. اولین مورد الزام اپل است که همه مرورگرهای iOS باید از موتور WebKit آن استفاده کنند. این محدودیت‌ها دست توسعه‌دهندگان را می‌بندد.؛ محدودیتی که به‌طور مشابه در سیستم‌عامل دسکتاپ اپل macOS یا در دستگاه‌های اندرویدی وجود ندارد.

در واقع، وزارت دادگستری آمریکا و سازمان رقابت و بازاریابی بریتانیا، دلایلی دارند که نشان می‌دهند، شرکت‌هایی مانند اپل و گوگل در زمینه موتورهای جست‌وجو، شرایط انحصاری را به‌وجود آورده‌اند که این به‌نوعی از توسعه برندهای نوپا و نوآوری در دیگر مرورگرهای موبایلی جلوگیری می‌کند. به‌همین خاطر برای رفع این محدودیت‌ها و فراهم کردن شرایط برای فعالیت مرورگرهای موبایلی مختلف، پیشنهاد قانون فروش کروم توسط گوگل را ارائه کرده‌اند.

توجه به این نکته مهم است که این محدودیت‌ها می‌توانند عمدی باشند و به‌همین دلیل، یکی از دلایل اصلی CMA را تشکیل می‌دهند. این به‌طور مستقیم بر آنچه قرار است برندهای دیگر به کاربران ارائه بدهند، تاثیر می‌گذارد. وقتی مرورگرها می‌خواهند ویژگی‌های امنیتی اضافی مانند «حالت وب‌گردی ایمن» را برای هشدار دادن به کاربران در مورد سایت‌های خطرناک یا «ایزوله‌سازی سایت» برای محافظت در برابر حملات مخرب پیاده‌سازی کنند، محدودیت‌های WebKit آن‌ها را محدود کرده و از ادامه فعالیت آن‌ها جلوگیری می‌شود. حتی شرکت‌های بزرگ مانند متا نیز با این محدودیت‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ این غول شبکه‌های اجتماعی با وجود داشتن میلیون‌ها کاربر از طریق برنامه‌هایی مانند فیس‌بوک و اینستاگرام، قادر به ایجاد تجربه مرورگر درون برنامه‌ای شخصی‌سازی شده در iOS نیست.

برای درک بهتر، WebKit بدون شک یک موتور قدرتمند بوده و یکی از چندین گزینه عالی در کنار سایر پیشنهادات مانند کرومیوم و جیکو موزیلا است، اما این موضوع در مورد کیفیت WebKit نیست، بلکه در مورد عدم انتخاب است. اپل معتقد است که این الزام برای امنیت ضروری بوده و یک نگرانی شناخته شده است. در واقع، اپل ادعا می‌کند که تامین امنیت کامل WebKit را خودش برعهده گرفته و تاحدودی، به سیستم‌های امنیتی برندهای نوپا و کوچک، چندان اطمینان ندارد؛ از همین رو، نمی‌خواهد امنیت و حریم خصوصی کاربران را به خطر بیاندازد.

هیچ کس نمی‌خواهد مرورگرهای مخرب به برنامه‌های بانکی دسترسی داشته یا داده‌های حساس آن‌ها را به‌دست آورد. با این حال، اپل در حال حاضر فرآیندهای صدور گواهینامه معتبر برای مرورگرها، از جمله گواهی‌های ویژه و بررسی گسترده دارد. توسعه‌دهندگان مرورگر هم برای رفع این محدودیت‌ها، آمادگی خود را برای همکاری با اپل در هر نوع زمینه بررسی سازوکارهای مورد استفاده و سیستم‌های مورد استفاده توسط اپل اعلام کرده‌اند. تنها کافی است که این قوانین برای مرورگرهای غیر WebKit نیز اعمال شوند.

نوآوری یا سنگ‌اندازی؟

موضوع دوم و یا شاید اساسی‌تر، مربوط به تقسیم درآمد بین گوگل و اپل برای مرورگرهای موبایلی در iOS است. براساس یافته‌های CMA، گوگل سهم قابل‌توجهی از درآمد تبلیغات جست‌وجویی که از ترافیک سافاری و کروم در iOS به‌دست می‌آید را به اپل می‌پردازد. این یک پویایی رقابتی غیرمعمول ایجاد می‌کند؛ سهم درآمدی که هر شرکت از محصول رقیب خود به‌دست می‌آورد، کمتر است، اما به‌طور مشابه با آن‌چه از مرورگرهای خود به‌دست می‌آورند، همچنان مهم است.

به بیان دیگر، ترتیب فعلی اساسا انگیزه‌های مالی برای رقابت مرورگرها در iOS را کاهش می‌دهد. در واقع، این سیاست خود اپل و گوگل است که شرایطی را به‌نحوی قرار داده‌اند که عملا دیگر سودآوری برای بقیه مرورگرها نمی‌ماند و این یعنی، دیگر برندها هیچ انگیزه مالی برای نوآوری و در نتیجه جذب کاربر ندارند. انگیزه رقابت تهاجمی با ویژگی‌های نوآورانه، زمانی کاهش می‌یابد که سود مالی از جذب کاربران جدیدتر در حداقل مقدار ممکن باشد. این به توضیح این موضوع کمک می‌کند که چرا، علیرغم این که وب‌گردی در گوشی‌های هوشمند به بخش مهمی از زندگی روزمره تبدیل شده، اما شاهد نوآوری نسبتا محدودی در عملکرد وب‌‌گردی اصلی بوده‌ایم.

تحقیقات CMA اولین بار است که یک نهاد نظارتی بزرگ به‌طور خاص این ترتیبات تقسیم درآمد و تاثیرات آن‌ها بر رقابت مرورگرها را مورد بررسی قرار می‌دهد. با اجرایی شدن قانون بازارهای دیجیتال، رقابت و مصرف‌کنندگان بریتانیا در سال 2025، این یافته‌ها می‌توانند منجربه تغییرات قابل‌توجهی در نحوه عملکرد و رقابت مرورگرهای موبایلی در بریتانیا شود.

این قانون مهم، یک عملکرد رقابت دیجیتال جدید مشابه قانون بازارهای دیجیتال اتحادیه اروپا ایجاد می‌کند، در حالی که حمایت از مصرف‌کننده را از طریق مقررات تجاری به‌روز شده و حقوق مصرف‌‌کننده تقویت می‌کند. مهم‌تر از همه، این امر همچنین به CMA اختیارات اجرای مستقیم، از جمله امکان جریمه کردن مشاغل برای تخلفات را می‌دهد. در نهایت، این می‌تواند به مشکلات رقابتی که مدت‌ها است به توسعه‌دهندگان مرورگرهای نوپا مربوط می‌شود، رسیدگی کرده و محیطی را برای نوآوری واقعی ایجاد می‌کند.

تاثیر این ترتیبات تقسیم درآمد، حتی توجه قانون‌گذاران را فراتر از بریتانیا را نیز جلب کرده است. در ایالات متحده، وزارت دادگستری پیشنهاد کرده که کمپانی گوگل، مرورگر کروم را به‌عنوان بخشی از راه‌حل‌های ضدانحصار باید بفروشد. پیشنهاد وزارت دادگستری آمریکا، گوگل را از پرداخت پول برای پیش‌فرض کردن موتور جست‌وجوی این شرکت در هر پلتفرمی منع می‌کند، اقدامی که می‌تواند به‌طور چشم‌گیری اقتصاد بازار مرورگرها را تغییر دهد. این با بررسی‌های جهانی رو به رشد در مورد این که چگونه درآمد جست‌وجو بر رقابت مرورگرها تاثیر می‌گذارد، هم‌راستا است.

پیشنهاد وزارت دادگستری آمریکا حتی فراتر از تحقیقات CMA بوده و نشان می‌دهد که گوگل باید فهرست جست‌وجوی خود را با هزینه نهایی رقبا به اشتراک بگذارد. چنین تغییراتی می‌تواند انتقال به سمت مدل‌های تجاری جدید در بازار مرورگرها را تسریع بخشد.

برای مرورگرها، تاثیر تغییرات احتمالی قوانین آینده می‌تواند بسیار زیاد باشد. موزیلا فایرفاکس را در نظر بگیرید که دهه‌ها در دنیای تکنولوژی فعالیت می‌کرد. نتایج مالی 2021 تا 2022 آن، مقیاس بزرگ این ترتیبات را نشان می‌دهد؛ از درآمد 593 میلیون دلاری موزیلا، 510 میلیون دلار از معامله جست‌وجوی گوگل حاصل شده است. این واقعیت آشکار نشان می‌دهد که چگونه شرکت‌های مرورگر می‌توانند در صورت پایان دادن به این ترتیبات، حدود 80 درصد از درآمد خود را یک شبه از دست بدهند.

چنین تغییری باعث بازنگری اساسی در مورد نحوه عملکرد مرورگرها می‌شود. آن‌ها مجبور هستند پلن‌های اشتراکی اتخاذ کنند، کمک‌های مالی را به شدت افزایش دهند یا به تبلیغات متوسل شوند که می‌تواند حریم خصوصی کاربران به خطر بیندازد.

بنابراین، با در نظر گرفتن این مسائل:

آینده‌ای رقابتی‌تر چگونه خواهد بود؟

شرایطی که برای ادامه فعالیت مرورگرها در آینده تصور می‌شود، فضایی باز با گزینه‌های انتخابی مختلف برای کاربران است که در آن انتخاب مرورگر برای کاربران شفاف‌تر و دسترس‌پذیرتر خواهد بود. هنگامی که فردی یک گوشی جدید می‌خرد، باید گزینه‌های واضح و بی‌طرفانه‌ای برای انتخاب مرورگر پیش‌فرض در اختیار او باشد. اندروید قبلا نشان داده که این موضوع امکان‌پذیر است و به مرورگرها اجازه می‌دهد تا از موتورهای مختلف استفاده کرده و به کاربران کنترل بیشتری بر تجربه وب‌گردی می‌دهند.

با توجه به اینکه نهادهای نظارتی در دو سوی اقیانوس اطلس به دنبال تغییر در توافقات درآمدی جستجو هستند، احتمال دارد که مدل‌های اشتراکی زودتر از حد انتظار جایگزین شوند. شاید در ابتدا این موضوع عجیب به نظر برسد، زیرا بیشتر کاربران به مرورگرهای رایگان عادت دارند، اما باید به آینده بزرگ‌تر نگاه کرد. بسیاری از کاربران هم‌اکنون برای خدماتی مانند VPN، مدیران رمز عبور و ابزارهای حریم خصوصی هزینه پرداخت می‌کنند. 

اشتراک یک مرورگر لزوماً به معنای پرداخت هزینه‌ای اضافی نخواهد بود، بلکه می‌تواند این خدمات را در یک بسته جامع ترکیب کند. این مدل، به مرورگرها اجازه می‌دهد تا به جای تکیه بر درآمد تبلیغاتی، صرفاً بر منافع کاربران تمرکز کنند. به عبارت دیگر، وقتی مرورگرها برای توسعه خود نیازی به درآمد حاصل از اشتراک‌گذاری جست‌وجو نداشته باشند، زمینه برای نوآوری بیشتر فراهم می‌شود.

نمونه‌هایی از این آینده در حال شکل‌گیری هستند، زمانی که مرورگرها نیازهای کاربران را در اولویت قرار می‌دهند. آینده مرورگرهای موبایل تنها به توانایی‌های فنی محدود نمی‌شود، بلکه به ایجاد فضایی بستگی دارد که در آن نوآوری بتواند شکوفا شده و در عین حال، حریم خصوصی و انتخاب کاربر نیز حفظ شود.

ما اکنون در لحظه‌ای سرنوشت‌ساز قرار داریم که تصمیمات نهادهای نظارتی و بازیگران صنعت، نحوه دسترسی ما به اینترنت را در سال‌های آینده شکل خواهند داد. تحقیقات CMA و DOJ چالش‌های این حوزه را روشن کرده‌اند، اما این توسعه‌دهندگان مرورگر، صاحبان پلتفرم‌ها و خود کاربران هستند که باید با همکاری یکدیگر، آینده‌ای بازتر، نوآورانه‌تر و کاربرمحورتر را برای وب موبایل بسازند. این تغییری است که دنیای اینترنت به آن نیاز دارد و امیدواریم در آینده‌ای نزدیک شاهد آن باشیم.