بررسی مشکلات اخیر و آینده سرویس سیبچه
از نظر شرکت اپل، تنها جایی که کاربران آیدیوایسهای این شرکت برای دریافت اپلیکیشن و بازی مجازند به آن مراجعه کنند اپ استور است. این شرکت تمام تلاش خود را میکند تا حرفش را در این خصوص به کرسی بنشاند. نتیجه این سختگیری تبدیل شدن اپ استور آیاواس به اولین و آخرین انتخاب اکثر کاربران است. شاید بگویید چه چیز بهتر از این! از فروشگاهی استفاده میکنیم که اپل نظارت کامل بر آن دارد و تمام اپلیکیشنها و بازیها را، چه از نظر وجود بدافزار و چه از نظر صحت عملکرد، بررسی میکند. این فکر چندان نادرست نیست و ما نیز با آن موافقیم. اما یک سوال وجود دارد: آیا واقعا اپ استور محلی کاملا مناسب برای انتشار هر نوع اپلیکیشن از توسعهدهندگان تمام کشورهاست؟ پاسخ ساده است: خیر.
محدودیتهای اپ استور
اپل تلاش میکند تعداد کاربران گجتها و سرویسهای این شرکت روزبهروز رشد کند، اما برخی سیاستهای کلان روی فعالیتهای این شرکت سایه انداخته است. برای آنکه بحث روشنتر شود، صحبت خود را به کشور ایران محدود میکنیم و بهتفکیک به مشکلات موجود پیش روی کاربران و توسعهدهندگان ایرانی اپ استور اشاره میکنیم.
کاربران: در اپ استور فعلا خبری از بخش فارسی نیست. نام کشورهای مختلفی را در لیست واحدهای اپ استور میتوان دید، اما بین این اسامی نام ایران نیست. کاربران ایرانی برای آنکه بتوانند اپل آیدی رایگان بسازند و اپلیکیشن و بازی دریافت کنند، مجبورند بین کشورها به نام United States متوسل شوند و با دادن نشانی و کد زیپهای جعلی امریکا اجازه استفاده از اپ استور پیدا کنند. ساخت همین اکانت، که فرایندی رایگان است، گاهی بهدلیل محدودیتهای آیپی به قدری موجب دردسر میشود که کاربران ترجیح میدهند بهجای درگیر شدن مستقیم با موضوع مبلغی به جیب برخی سایتها یا مغازهها بریزند تا بلکه یک اپل آیدی به دست بیاورند.
برخلاف کاربران کشورهای تحت پوشش اپ استور، کاربران ایرانی نمیتوانند از طریق کارت اعتباری معتبر صادرشده در کشورشان (البته نه به مفهوم واقعی کارت اعتباریای که در کشورهای خارجی استفاده میشود) به خرید اپلیکیشن بپردازند. از این رو مجبور میشوند به گیفت کارتهای این فروشگاه روی بیاورند؛ گیفت کارتهایی که در قیمتهای مختلف ۱۰، ۱۵ و… دلاری عرضه میشون؛ یعنی حتی اگر بخواهید اپلیکیشنی ۱ دلاری خریداری کنید، مجبورید گیفت کارتی تهیه کنید که شاید اعتبارش ۱۰ برابر میزانی است که شما نیاز دارید! مشکل این روش آنجاست که هر چقدر ارزش گیفت کارتها بالاتر میرود، ارزش افزودهای که وبسایتهای ایرانی فروشنده گیفت کارت طلب میکنند نیز افزایش مییابد.
نهایتا پس از ساخت اپل آیدی با اطلاعات جعلی و خرید گیفت کارت با ارزشافزودهای که به جیب سایتهای فروشنده میرود، میتوانید از اپ استور خرید و دانلود کنید. البته پیش از شروع کار خودتان را برای ارور ۱۰۰۹ آماده کنید! اروری که هر چند وقت یک بار و بر اثر محدودیتهایی رخ میدهد که برای برخی آیدیها به وجود میآید و بیشتر اوقات هم یقه کاربران ایرانی را میگیرد. این ارور موجب میشود کاربران ایرانی جز با تغییر آیپی خود به آیپی کشورهای دیگر نتوانند چیزی از اپ استور دانلود کنند.
نهایتا اگر همهچیز خوب پیش برود، پس از طی مراحل بالا، اپلیکیشن یا بازیای که قصد داشتید دریافتش کنید روی آیدیوایستان نصب میشود. امیدواریم از نتیجه کار راضی باشید!
توسعهدهندگان: برای تصور مشکلات پیش روی توسعهدهندگان، مشکلات کاربران را چندین برابر کنید! پس از ساخت اپل آیدی و تبدیل آن به اکانت توسعهدهنده رایگان، برای آنکه بتوانید در اپ استور اپلیکیشن و بازی منتشر کنید، باید عضو یکی از پلنهای توسعهدهندگان اپل شوید. پایهترین پلن موجود (پلن انفرادی) هزینهای بالغ بر ۹۹ دلار دارد که برای پرداخت آن باید دست به دامن سرویسهای مختلفی شوید. ۹۹ دلار را در قیمت روز دلار ضرب کنید، انواع و اقسام هزینههای اضافی را به آن اضافه کنید که وبسایتهای ارائهدهنده خدمات ارزی طلب میکنند و نهایتا خودتان را برای پرداخت هزینهای گزاف آماده کنید؛ البته گزاف برای توسعهدهندگان مستقل، نه شرکتهای برنامهنویسی.
جالب اینجاست که پس از پرداخت ۹۹ دلار هزینه، تنها میتوانید اپلیکیشن و بازی رایگان در اپ استور منتشر کنید. برای آنکه بتوانید تولیدات خود را به شکل پولی نیز منتشر کنید، به حساب بانکی خارجی معتبری نیاز دارید که باید اطلاعات دارنده آن با اطلاعات صاحب اپل آیدی مطابقت داشته باشد؛ یعنی حتی اگر در حالت آرمانی بتوانید آشنایی در خارج کشور پیدا کنید که حساب بانکی معتبری داشته باشد (آرمانی از نظر صرفهجویی در هزینهها و پرهیز از هزینههای چند میلیونی افتتاح حساب در کشورهای خارجی با واسطهها و دلالان فعال در عرصه)، نهایتا اپلیکیشنی که شما زحمت نوشتنش را کشیدهاید به نام فردی منتشر خواهد شد که حساب بانکی به نام او افتتاح شده است. چه راضی باشید و چه نباشید، این روندی است که باید بهعنوان توسعهدهنده ایرانی که قصد دارد در بستر اپ استور فعالیت کند به آن تن بدهید. وارد مبحث جابجایی پول بین حساب خارجی و حساب ایرانی نشویم که خود مثنوی هفتاد من است!
پیدایش سیبچه
با وجود محدودیتهای شرحدادهشده، یک چاره این است که تن به شرایط دهیم و وارد بازی شویم یا اینکه دست زیر چانه بگذاریم و به امید روزی بنشینیم که وضعیت هم برای کاربران و هم برای توسعهدهندگان ایرانی بهتر شود. شاید در این میان چند باری نیز برای رساندن این مشکلات به گوش مسئولان اپل طوفانهای ایمیلی به راه انداختیم!
اما در این میان گروهی به نام «تاد» با فکر دیگری پیش آمد. این گروه تصمیم گرفت فروشگاهی راهاندازی کند که خدماتی درست شبیه اپ استور را به کاربران و توسعهدهندگان ارائه دهد؛ تنها با این تفاوت که همهچیز در این فروشگاه برای کاربران ایرانی بومی شده باشد. حاصل کار این تیم فروشگاهی شد که نامش به گوش قریب به اتفاق کاربران ایرانی آیدیوایسهای اپل خورده است: «سیبچه» نام فروشگاهی بود که کاربران در آن میتوانستند با کارتهای بانکی عضو شتاب بازی و اپلیکیشن خریداری کنند و توسعهدهندگان نیز میتوانستند اپلیکیشنهای خود را، بهجای درگیر شدن با دردسرهای عرضه در اپ استور، در فروشگاهی منتشر سازند که کاربرانش آشنا و همزبانشان هستند.
نتیجه کار رضایتبخش بود: هم کاربران با دردسرهای خرید از اپ استور و ساخت اپل آیدی درگیر نمیشدند و هم توسعهدهندگان میتوانستند در بستری مناسب اپلیکیشنهای خود را، چه پولی و چه رایگان، منتشر کنند. در این میان پولی به دست دلال و واسطه نمیافتاد. ساخت اکانت کاربری و اکانت توسعهدهنده در سیبچه هیچ هزینهای نداشت و هر آنچه از فروش اپلیکیشن عاید سیبچه میشد، پس از کسر ۳۰ درصدی بابت هزینههای پشتیبانی و حفظ سرویس (مشابه اپ استور)، بهطور مرتب برای توسعهدهندگان واریز میشد.
اما هیچ چیز خوبی تا ابد دوام نمیآورد! طی سالیان متمادی سیبچه چند بار به مشکل برخورد که آخرین مشکلات رخداده تا جایی پیش رفت که کل سرویس را به تعطیلی کشاند. این مشکلات چه بود؟ ریشه مشکلات را باید در روش کار سیبچه جستجو کرد.
روش کار سیبچه
در زمینه نصب اپلیکیشن و بازی، سیستم عامل آیاواس هیچ شباهتی به سیستم عامل اندروید ندارد! در سیستم عامل اندروید کافی است فایل APK را از هر منبعی که میخواهید دانلود کنید و پس از فعال کردن آپشن «نصب اپلیکیشن از منابع غیرمعتمد» آن را مستقیما روی گجت اندرویدیتان نصب کنید. اما در سیستم عامل آیآواس این کار ممکن نیست. کاربران باید اپلیکیشنها و بازیها را از سرویس اپ استور دریافت کنند. طی این روند، عنوانی که کاربر قصد دریافتش را دارد با اپل آیدی او بهاصطلاح امضا میشود و اطلاعات آن اکانت ضمیمه فایل میشود. نتیجه این که فایل نصبی آن اپلیکیشن یا بازی را روی هر آیدیوایسی که بخواهید نصب کنید باید اطلاعات اپل آیدیای را که فایل با آن دانلود شده نیز هنگام نخستین اجرای اپلیکیشن وارد کنید.
برای آنکه به مشکل منگنه شدن اپل آیدی به فایل نصبی برنخورید دو راه پیش رویتان است:
۱- فایل نصبی را بهکمک اسکریپتهای موجود کرک کنید: در این حالت فایل نصبی حاصل را تنها میتوان روی آیدیوایسهای جیلبریکشده نصب کرد. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که مخاطب این فایلها کاربرانیاند که حتما دستگاهشان جیلبریک شده است. اگر بخواهید این فایلها را روی دستگاههای جیلبریکنشده نصب کنید، با ارور مواجه میشوید. این کار برای کسی که قصد کرک کردن دارد، جز هزینه خرید اپلیکیشن و بازیای که میخواهد آن را کرک کند هزینه دیگری ندارد.
۲- فایل نصبی را بهکمک یک لایسنس اینترپرایز اپل ریساین کنید: در این حالت فایل نصبی حاصل را میتوان روی تمام آیدیوایسهای اپل، اعم از جیلبریکشده و جیلبریکنشده، اجرا کرد. اشکال بزرگی که این روش دارد نیاز به لایسنس اینترپرایز اپل است. کمتر فرد حقیقی را میتوان پیدا کرد که سراغ چنین اکانتی برود، زیرا هم هزینه خریدش بالاست و هم دردسرهای دریافت آن از شرکت اپل؛ دردسرهایی نظیر نیاز به داشتن شرکتی معتبر در کشوری خارجی بهعنوان طرف حساب. کارکرد اصلی این لایسنس کارهایی نظیر تست اپلیکیشن درون یک شرکت و در ابعاد وسیع است. به عبارت بهتر، استفاده از این لایسنس برای ریساین اپلیکیشنهای ساختهشده توسط توسعهدهندگان دیگر و فراهم کردن امکان نصب آنها از نظر اپل تخلف آشکار است! اما وقتی اندیشه به راه انداختن فروشگاهی را در سر میپرورانید که فایلهای نصبی آن بدون محدودیت بتوانند روی دیوایسهای کاربران نصب شوند، چارهای بهجز استفاده از این روش ندارید. این همان روشی است که سیبچه بر اساسش عمل میکرد.
شرح مشکل پیشآمده برای سیبچه
تا اینجا فهمیدیم که سیبچه با کمک لایسنسهای اینترپرایزی که از اپل دریافت کرده بود فایلهای نصبی پلتفرم آیاواس را ریساین میکرد و آن را برای کاربرانی که در سیبچه ثبتنام کرده بودند قابل نصب میساخت. برای آنکه موضوع تا حد امکان از اپل مخفی بماند، این سرویس روی آیپیهای خارج از ایران نیز بسته شده بود و برای آنکه فعالیتها در عمل با فلسفه پیدایش سیبچه همخوانی داشته باشد، استفاده از سیبچه تنها به آیپیهای کشور ایران محدود شده بود. اما یک جای کار در این روند میلنگد! شما همچنان از لایسنسی استفاده میکنید که رسما از شرکت اپل خریداری شده. هرچند چاره دیگری ندارید، نباید فراموش کنید که اپل همهچیز را تحت نظر دارد!
سیبچه اخیرا اپلیکیشن آیاواس خود را برای سازگاری با آیاواس ۹ آپدیت کرده و لایسنسهایی را که در اختیار داشت تمدید کرد. پس از این کار کاربران مجبور شدند اپلیکیشنهایی را که از سیبچه دریافت کرده بودند پاک کنند و دوباره نصب کنند. خودتان را جای ناظرانی بگذارید که در اتاقهای خیالی نشستهاند و یک روز مشاهده میکنند آمار نصب بهکمک چند لایسنس اینترپرایز یکباره سر به فلک میکشد! اپل برای این مواقع رویکرد مشخصی دارد: مقابله با رفتارهای مشکوک؛ بهعبارت دقیقتر، غیرفعالکردن لایسنسهای اینترپرایز مربوطه! این مشکل چندین بار برای سیبچه پیش آمد و مسئولان این شرکت تلاش خود را کردند تا بار دیگر لایسنسها را فعال کنند. این روند غیرفعال / فعال شدن چند بار تکرار شد. اما وقتی اپل از ماجرا بو برده و کمر به قطع فعالیت شما بسته است، نتیجه همانی میشود که بر سر سیبچه آمد: سیبچه پس از مشکلات فراوانی که برای لایسنسهای این شرکت به وجود آمد، اعلام کرد که فعالیت سرویس به شکل سابق رسما متوقف شده و دیگر فروشگاهی به نام «سیبچه» وجود نخواهد داشت.
تبعات پیشآمده
طبعا وقتی سرویسی که هزاران کاربر جذب خود کرده یکباره متوقف میشود، مشکلات بسیاری برای تمام افراد و نهادهای درگیر با این سازوکار پیش میآورد. در این مقطع هم کاربران، هم توسعهدهندگان و هم خود سیبچه بهنوبه خود با مشکلات متعددی دستوپنجه نرم میکنند.
دردسرهای پیشآمده برای سیبچه: شرکت سیبچه عنوانی را که با آن مطرح شده بود، یعنی «فروشگاه برنامههای ایرانی اپل»، از دست داده است. قریب به اتفاق سازوکارهای سابق این سرویس برچیده شدهاند و دیگر نه کاربران میتوانند از سیبچه اپلیکیشن و بازی خریداری کنند و نه توسعهدهندگان میتوانند اپلیکیشن و بازی برای فروش در این فروشگاه به ثبت برسانند. هر چه باشد، سیبچه در سود حاصل از فروش تولیدات توسعهدهندگان شریک بود و پویایی این فروشگاه هم به نفع توسعهدهندگان و هم به نفع صاحبان این سرویس تمام میشد. در وضعیت فعلی اصلیترین فعالیتهای سیبچه به خرید اپلیکیشن ریالی از اپ استور و فروشگاه گیفت کارت محدود میشود؛ دو فعالیتی که در هر کدام آنها سیبچه تنها یک واسطه است و تجارت چندان پرسودی نمیکند.
دردسرهای پیشآمده برای کاربران: اصولا وقتی یک لایسنس اینترپرایز مسدود میشود، اپلیکیشنهای ساینشده با آن لایسنس هنگام تلاش برای اجرا کرش میکنند و اجرا نمیشوند (البته کاربرانی نیز میتوان یافت که هیچ اپلیکیشن دانلودشدهای از سیبچه برای آنها کرش نمیکند، اما صحبت ما از اصولی است که معمولا رخ میدهد). بنابراین کاربران با انبوهی از اپلیکیشنهایی روبرو شدهاند که شاید بابت خریدشان پول پرداخت کردهاند، اما نمیتوانند آنها را به اجرا درآورند و استفاده کنند.
دردسرهای پیشآمده برای توسعهدهندگان: توسعهدهندگان یک منبع درآمد پویا و یک فروشگاه مملو از کاربران مشتاق اپلیکیشن ایرانی را از دست دادهاند. هر توسعهدهنده آیاواس که محصول باارزشی تولید میکرد مطمئن بود که از طریق سیبچه میتواند نام خود و اپلیکیشنش را مطرح کند و به سود مالی خوبی نیز دست پیدا کند. اپلیکیشنهای تولیدشده بدون محدودیت زمانی روی سیبچه قرار میگرفتند و به میزان ارزشی که در نظر کاربران پیدا میکردند به توسعهدهنده خود سود میرساندند. علاوه بر موضوع درآمد، توسعهدهندگان بستری در اختیار داشتند که اپلیکیشنهایشان شانس مطرح شدن بیشتری در قیاس با اپ استور داشتند. بههرحال ناگفته پیداست که استاندارهای اپ استور در سطح جهانی است و رقابت در این بازار بهمراتب سختتر از رقابت در بازاری است که تمام توسعهدهندگان آن ایرانیاند.
مشکلات پیشآمده برای کاربران، که در بند پیشین ذکر شد، دامن توسعهدهندگان و اپلیکیشنهای آنها را نیز گرفته است. تعدادی از کاربرانی که از مشکلات پیشآمده اطلاع ندارند، مشکلاتی نظیر کرش را به خود اپلیکیشنها ربط میدهند و با همین استدلال به تخریب حاصل زحمات توسعهدهندگان بومی خود دست میزنند.
مشکلی ناگفته که به ضرر کل اکوسیستم تمام میشود: مشکلات پیشآمده برای سیبچه، توسعهدهندگان و کاربران این سرویس را به بحث گذاشتیم، اما در این میان مشکلی وجود دارد که به ضرر همگی این نهادها و، اگر دقیقتر بخواهیم بگوییم، به ضرر پویایی کل اکوسیستم تمام میشود. برخلاف اپ استور، سیبچه محدودیتهای خاصی در انتشار اپلیکیشنها نداشت. محصولاتی که از نظر اجرا و امنیت مشکلی نداشتند، میتوانستند به سیبچه راه پیدا کنند. نتیجه این بود که گاه اپلیکیشنهایی برای پلتفرم آیاواس تولید و در سیبچه عرضه میشدند که حتی سر سوزنی شانس عرضه شدن در اپ استور نداشتند! توسعهدهندگان خارجی آن دسته از اپلیکیشنهایشان را که نمیتوانند راهی اپ استور کنند در سیدیا عرضه میکنند و برای نصب آنها کاربر ناچار میشود آیدیوایس خود را جیلبریک کند. اما آن دسته از توسعهدهندگان ایرانی که در موقعیت مشابهی قرار میگرفتند، بهجای سیدیا به سیبچه روی میآوردند و کاربران میتوانستند بدون نیاز به جیلبریک، این اپلیکیشنها را نصب کنند.
راهحل مشکلات پیشآمده برای کاربران و توسعهدهندگان
راهحل این بحران چیست؟ سیبچه سخت در تلاش است که وضعیت را تا حد ممکن کنترل کند و سروسامان دهد. هدف کلی این است که سیبچه با همکاری توسعهدهندگان، اپلیکیشنهایی را که پیش از این روی سیبچه منتشر شده بودند به اپ استور منتقل کند. توسعهدهندگان علاوه بر این که باید اپلیکیشن خود را آماده عرضه در اپ استور کنند و آن را با قوانین حاکم بر این فروشگاه هماهنگ کنند، باید سازوکاری نیز به کار گیرند تا کاربرانی که پیش از این بابت خرید اپلیکیشنی از سیبچه پول پرداخت کردهاند دیگر مجبور به پرداخت هزینه مجدد برای دریافت آن از اپ استور نباشند. در درجه اول کاربران از این تغییر سود خواهند برد و نتیجه صبر و حوصلهشان را به شکل اپلیکیشنهایی خواهند دید که رسما در اپ استور منتشر میشوند. توسعهدهندگان نیز با کمک سیبچه طعم فعالیت در اپ استور را خواهند چشید. اینکه این اتفاقات چه زمانی تحقق پیدا خواهد کرد به تلاش توسعهدهنده برای عرضه تولیدات خود در اپ استور و نیز چند و چون کمکهای سیبچه در این راه بستگی دارد.
اما با این حال پاسخ یک سوال کاملا مبهم است. همانطور که گفتیم، بهدلیل مقررات نهچندان سختگیرانه سیبچه، گاها اپلیکیشنهایی وارد این فروشگاه میشد که بعید است آنها را روزی در فروشگاه اپ استور ببینیم. تکلیف چنین اپلیکیشنیهایی چیست؟ سیبچه توصیه کرده توسعهدهندگان همکاری کنند و اپلیکیشنهایشان را برای عرضه در اپ استور آماده سازند. اما وقتی ذات اپلیکشنی ناقض مقررات اپ استور است، چطور میتوان با «تغییر دادن» آن را آماده عرضه در اپ استور کرد؟
آینده سیبچه
گروه تاد از چندی پیش سرویس ویترین سیبچه را معرفی کرده و چند وقتی است که بیش از گذشته بر آن تمرکز کرده است؛ طوری که سیبچه در اطلاعیههایی که منتشر کرده، از ویترین سیبچه بهعنوان ادامه راه سیبچه یاد کرده. توسعهدهندگان ایرانی پس از آن که اپلیکیشنهایشان را در اپ استور منتشر کردند (چه با پیگیریهای شخصی و چه با همکاری سیبچه)، میتوانند اپلیکیشن خود را در ویترین سیبچه به نمایش بگذارند. لفظ «ویترین» نیز از همینجا نشئت میگیرد: اپ استور دریای بیکرانی از اپلیکیشنهاست که مطرح شدن بین آنها چندان ساده نیست، اما ویترین سیبچه در حکم محلی است که میتواند کمککننده توسعهدهندگان ایرانی برای معرفی اپلیکیشنها و بازیهای عرضهشدهشان در اپ استور باشد.
علاوه بر نمایش اپلیکیشنهای ایرانی (و البته خارجی)، کاربران این امکان را خواهند داشت که عناوین عرضهشده در اپ استور را بهکمک ویترین سیبچه به قیمت ریالیشان خریداری کنند؛ یعنی نه نیازی به کارت اعتباری خارجی است و نه نیازی به گیفت کارت. دست روی هر اپلیکیشن عرضهشده در اپ استور که بگذارید، بهواسطه ویترین سیبچه، میتوانید آن را با کارتهای بانکی ایرانی عضو شبکه شتاب خریداری کنید. اپلیکیشنهایی که از طریق ویترین سیبچه خریداری میکنید رسما در اپل آیدیتان ثبت میشوند و در آینده میتوانید مستقیما از طریق اپ استور آنها را آپدیت کنید.
نتیجهگیری
فروشگاه سیبچه سرویس بسیار مفیدی بود که در شرایطی که انواع و اقسام محدودیتها متوجه ایران است به کاربران و توسعهدهندگان ایرانی یاری میرساند. اما محدودیتهای اپل عمر این سرویس را به پایان رسانده و حال مسئله اصلی این است که بحران پیشآمده به چه شکلی مدیریت خواهد شد. آیا توسعهدهندگان در انتقال اپلیکیشنهایشان به اپ استور موفق خواهند بود؟ آیا کاربران خواهند توانست اپلیکیشنهایی را که پیش از این از سیبچه خریداری کرده بودند بدون پرداخت هزینه دوباره از اپ استور دریافت کنند؟ وقتی حرف از تئوری و برنامههای آینده است، پاسخ این جوابها مثبت است. اما باید صبر کرد و دید که این گفتهها چقدر با عمل مطابقت پیدا خواهند کرد.
برچسبها: