عکاسی منظره با کادر عمودی: عکس عمودی، چگونه و چه زمانی؟

عکاسی با کادر عمودی: بیشتر عکس‌هایی که از طبیعت و مناظر می‌بینیم کادر افقی دارند. میدان دیدِ چشم انسان، افقی است و شاید به‌همین سبب کادر افقی را بیشتر می‌پسندد. اما گاهی با چشم‌اندازهایی مواجه می‌شویم که در چارچوبِ افقی نمی‌گنجند و یا برای چنین چارچوبی مناسب نیستند. در چنین مواقعی اگر دوربین را 90 درجه بچرخانید و کادرتان را عمودی ‌کنید، ترکیب‌بندی صحنه جذاب‌تر می‌شود و موضوع اصلی عکس نیز بهتر در قاب تصویر جا می‌گیرد.

چه زمانی با کادر عمودی از مناظر عکس بگیریم؟

در بعضی از مواقع عکاسی منظره با کادر عمودی مناسب‌تر است که در ادامه به چند مورد اشاره می‌شود.

عکاسی با کادر عمودی: وقتی موضوعِ عکس عمودی است

وقتی موضوع اصلی عکس‌تان عمودی یا اصطلاحا ایستاده است، کادر دوربین را عمودی ببندید. برخی از مناظر مثل آبشار‌های بلند یا کوه‌های مرتفع وقتی با قاب عمودی عکاسی می‌شوند، جذاب‌تر هستند. با عمودی کردن کادر می‌توانید بر جلوه‌گری و پویایی موضوع بیشتر تاکید کنید. تصویر 2 را ببینید؛ ترکیب‌بندی عمودی، شیب صخره‌های کوه را بیش از پیش به چشم می‌آورد و خطوط عمودی ستون‌های کوه و سپس خط سیر بصری آبشار تا قله کوه را برجسته‌تر می‌کند.

چون صحنه با لنز واید عکاسی شده است، خطوط مذکور در چپ و راست قاب تصویر کمی کج شده‌اند و همین انحنا بر جلوه‌گری تصویر افزوده است.

عکاسی با کادر عمودی: وقتی ارتفاع موضوعِ عکاسی بیش از عرض آن است

اگر ارتفاع موضوعِ اصلیِ عکس بیش از عرض آن باشد نیز معمولا باید قاب تصویر را عمودی بست.

عکس 3 شفق‌های قطبی شمالگان را بر فراز آبشار خروشان گوافوس نشان می‌دهد. عکاس باید دوربین را عمودی بگیرد تا هر دو موضوع (شفق قطبی و آبشار) در چارچوب عکس بگنجند. تخته‌سنگ‌ها در پیش‌زمینه‌ی تصویر، نقش خطوط هادی یا هدایتگرِ عکس را بازی می‌کنند که نگاه بیننده را به‌سمتِ موضوعات اصلی یعنی شفق و آبشار سوق می‌دهند. عمودی بودن چارچوب برای شفق قطبی فضای کافی ایجاد می‌کند، طوری که گویی مخاطب می‌تواند حرکت طیف‌های نورانی شفق در آسمان و نیز ریزش آبشار در میانه‌ی تصویر را حس کند. ترکیب‌بندی فوق، بر حس پویایی عکس می‌افزاید. تخته‌سنگ‌های سخت و ثابت در پایین قاب نیز همچون لنگری به تقابل با دو عنصر متحرک عکس می‌پردازند و همراه هم ترکیب‌بندی قدرتمندی پدید می‌آورند.

عکاسی با کادر عمودی: وقتی موضوع عکس بالارو یا پایین‌رو است

از دیگر موقعیت‌های مناسب برای عکاسی منظره با کادر عمودی، زمانی است که موضوع مدنظرتان شیبِ عمقی دارد. در این‌صورت با استفاده از خطوط هادیِ مستتر در ترکیب‌بندی صحنه، می‌توانید امتداد موضوع اصلی تا عمق عکس را به‌خوبی نشان دهید.

در عکس 4، ترکیب‌بندی عمودی عکس، ارتفاع غار یخی را به رخ بیننده می‌کشد و برف موجود در جلوی تصویر را بیش از آنچه هست نشان می‌دهد و نتیجتاً بیننده عمق غار را حس می‌کند. عمق در این تصویر، مقیاسی ایجاد می‌کند تا سایر عناصر عکس را با آن بسنجید.

عکاسی با کادر عمودی: برای ایجاد تمرکز

گاهی ترکیب‌بندی عمودی منظره، نگاه بیننده را بر موضوع خاصی متمرکز می‌‌کند. مثلا کادربندی عمودی عکس 5 توجه مخاطب به گودی زمین را افزایش می‌دهد.

برای نیل به چنین هدفی نگاه پیرامونی (peripheral vision) بیننده باید مهار شود، یعنی عوامل یا عناصری که حواس بیننده را از موضوع اصلی منحرف می‌کنند، در قاب تصویر نباشند. اگر عکس 5 را با کادر افقی عکاسی می‌کردید، شاید گودی‌های کوچکتر احتمالی در آن اطراف، بیننده را از تمرکز بر گودی اصلی بازمی‌داشتند. لذا با انتخاب کادر عمودی، گودی‌های دیگر به قاب تصویر نمی‌آیند و بیننده فقط بر گودیِ زمین‌گرماییِ اصلی متمرکز می‌شود.

ضمنا عکس مذکور نشان می‌دهد که ترکیب‌بندی عمودی چگونه می‌تواند گاهی پویاتر از ترکیب‌بندی افقی باشد، زیرا با اغراق در گودی زمین، آن‌را بزرگتر از آنچه هست نشان می‌دهد و به آن عمق می‌بخشد و با بهره‌گیری از نقطه محو یا نقطه گریز خیالی (vanishing point) در دوردست‌های مجاورت کوه، چشم‌انداز را وسیع‌تر جلوه می‌دهد. با چنین شیوه‌هایی می‌توان نوآورانه‌تر عکاسی کرد.

عکاسی با کادر عمودی: برای اهداف تجاری

چشم‌اندازهایی که عمودی عکاسی می‌شوند، معمولا در بازار و حوزه‌های تجاری نیز خواهان دارند. دارندگان نشریه‌های چاپی مثل مجله‌ها و کتاب‌ها اغلب ‌دنبال عکس‌هایی با ترکیب‌بندی عمودی هستند تا بتوانند عکس‌های مدنظرشان را راحت‌تر روی جلد یا در صفحه‌های داخلی چاپ کنند. حتی تلفن‌های هوشمند نیز در حالت عادی، عمودی استفاده می‌شوند و لذا کاربران برای پس‌زمینه گوشی و گاهی حتی در مواقع عادی، قاعدتاً عکس‌های با کادر عمودی را ترجیح می‌دهند.

توصیه‌هایی برای عکاسی منظره با کادر عمودی

اکنون که می‌دانیم عکاسی با کادر عمودی برای چه موقعیت‌هایی مناسب‌تر است، خوب است درباره چگونگی ثبت عکس عمودی نیز مطالبی بیاموزیم.

1. به پیش‌زمینه صحنه نزدیک شوید

ترکیب‌بندی عمودی با لنز واید و گنجاندن عناصر جذاب در پیش‌زمینه یا همان جلو‌ی تصویر، شیوه خوبی است که نگاه بیننده را به درون ناحیه بزرگتر صحنه هدایت می‌کند. هنگام عکاسی با کادر عمودی، با نزدیک‌ شدن به موضوعات فرعی در پیش‌زمینه، می‌توانید پرسپکتیو را طوری تغییر دهید که عناصر خاصی در منظره برجسته‌تر شوند. ضمنا بدین‌شیوه می‌توانید بخش‌های بیشتری از پیش‌زمینه را در کادر عکس بگنجانید و نگاه بیننده را به نقاط عمیق‌تری از تصویر و به سمت موضوع اصلی سوق دهید.

برای هرچه بهتر نشان دادن پیش‌زمینه، لنز واید به‌کار ببرید، ارتفاع‌تان را از افقِ دیدِ چشم پایین‌تر بیاورید و به عناصر موجود در پیش‌زمینه (جلوی) صحنه نزدیک شوید. البته می‌توانید برعکس هم عمل کنید، یعنی ارتفاع دوربین را از افق دید عادیِ چشم بالاتر ببرید، اما همچنان به پیش‌زمینه‌ نزدیک باشید تا بتوانید توجه بیننده را به عناصر موجود در چشم‌انداز وسیعِ عکس جلب کنید.

مثلا عکس 6 را ببینید که در آن، امواج در کرانه دریا اطراف صخره‌ حلقه زده‌اند. ارتفاع دوربین در این عکس بالاتر از خط دید عادی است و از روی صخره عکاسی شده است اما همچنان به ساحل و تخته‌سنگ بزرگ پایین کادر نزدیک است؛ لذا حسی اغراق‌آمیز از عمق ایجاد می‌کند و خطوط هدایتگرِ مستتر در عناصر صحنه، نگاه بیننده را سمتِ تپه‌سنگ‌های دریا سوق می‌دهند.

2. قاب تصویر را به چند منطقه تقسیم کنید

یکی از روش‌های ساده برای شروع عکاسی عمودی تقسیم کردن قاب تصویر به چند منطقه است. برای این منظور، ترکیب‌بندی عمودیِ عکس‌ باید پیش‌زمینه، میان‌زمینه و پس‌زمینه‌ی مشخصی داشته و هر کدام‌شان حاوی عنصر یا عناصر جذابی باشد. با کمک چنین روشی می‌توانید در عکس‌های‌تان تعادل بصری و جریان بصری خوبی ایجاد کنید.

مثلا در عکس 7 شفق‌های قطبیِ شمالگان را می‌بینیم که درون یک‌سوم اولِ کادر جای گرفته است و نگاه بیننده را سوی آبشارِ موجود در میان‌زمینه‌ی عکس سوق می‌دهد و سپس نگاهش را از آن‌جا به‌سمتِ پایین کادر یعنی سمتِ جریان ِ سفیدگونِ آب می‌برد. قاب تصویر چند منطقه مجزا اما مرتبط با هم دارد و همین ارتباط درونی، نگاه بیننده را از قسمتی به قسمت دیگر عکس می‌گرداند.

3. زانو بستن روی سه‌پایه عکاسی

استفاده از زانو (اصطلاحا L-Bracket) برای عکاسی عمودی از مناظر الزامی نیست، به‌خصوص اگر سه‌پایه خوبی داشته باشید که دوربین راحت روی آن عمودی یا افقی شود. اما زانو کمک‌تان می‌کند تا وضعیت دوربین را سریع‌تر بین حالت عمودی و افقی تغییر دهید و نگران تغییر تراز کادر نباشید.

خیلی از کاربران متوجه شده‌اند که استفاده از زانو سبب می‌شود بیش از قبل عکس عمودی بگیرند، زیرا زانو تغییر کادر به وضعیت عمودی را تسهیل و تسریع می‌کند. باز تصمیم با شماست.

چند نکته درباره عکاسی عمودی و عکس عمودی از منظره

• قبل از عکاسی، خوب منظره مقابل را بررسی کنید تا بدانید کدام نوع کادر (عمودی یا افقی) به ترکیب‌بندی بهتری منتهی می‌شود.
• وقتی قاب را عمودی می‌بندید، آیا عنصر جذابی در پیش‌زمینه صحنه می‌بینید؟ آیا خطوط هدایتگر مستتر در صحنه، نگاه بیننده را در اطراف قاب تصویر می‌چرخانند و سپس آن‌را به‌سمت پس‌زمینه هدایت می‌کنند؟
• آیا ترکیب‌بندی عکس‌تان آن‌قدر قوی هست که از کادر عمودی بیشترین بهره را ببرد؟
• آیا پرسپکتیو عمودی به پویایی تصویر کمک می‌کند؟

با درنظر داشتن این نکات، می‌توانید پیش از عکاسی تصمیم بگیرید که آیا واقعا باید کادر دوربین‌ را به وضعیت عمودی تغییر دهید یا خیر. اگر تردید دارید، می‌توانید همیشه هر دو نوع کادر را امتحان کنید. در این‌صورت، می‌توانید تفاوت پرسپکتیو آن‌ها را ببینید و بعد تصمیم بگیرید که کدام‌یک تاثیر دیداری قوی‌تری دارد.

چرا عکس عمودی بگیریم وقتی می‌توانیم با نرم‌افزار عکس را برش دهیم؟

احتمالا خودتان هم پاسخ پرسش فوق را می‌دانید اما باز خوب است کمی درباره آن توضیح دهیم. بله، می‌توانید صحنه را افقی و عریض عکاسی کنید و سپس با نرم‌افزارهایی مثل فوتوشاپ آن‌را به‌صورت قدی برش بزنید و عکسی عمودی از آن استخراج کنید. اما با این‌کار اولا اندازه تصویرتان تقریبا به نصف کاهش می‌یابد و به همان نسبت، کیفیت تصویرتان نیز کاهش می‌یابد.

اما ایراد دوم و مهم‌‌تر به ترکیب‌بندی عکس‌تان مربوط است. وقتی کادر عکس‌تان را افقی می‌بندید، تمام صحنه و عناصر موجود در صحنه را متناسب با کادر افقی ترکیب‌بندی می‌کنید. وقتی بعدا تصمیم می‌گیرید عکس عرضی را با نرم‌افزار برش بزنید و عمودیش کنید، نمی‌توانید ترکیب‌بندی صحنه را هم تغییر دهید. پس بهتر است عکس عمودی را همان‌جا سر صحنه به‌صورت عمودی ترکیب‌بندی و ثبت کنید. باز یادآوری می‌شود که اگر در انتخاب کادر عمودی یا افقی تردید داشتید، می‌توانید منظره مدنظرتان را با هر دو شکل عکاسی کنید.

جمع‌بندی: عکاسی عمودی از منظره

گفتیم که میدان دید انسان، افقی است و شاید به‌همین سبب اکثر عکس‌هایی که از مناظر و چشم‌اندازهای مختلف می‌گیریم و می‌پسندیم نیز عرضی یا افقی هستند. اما گاهی فضا و ترکیب‌بندی صحنه ایجاب می‌کند که دوربین را 90 درجه بچرخانید و کادر دوربین را عمودی کنید تا به ترکیب‌بندی بهتری برسید یا بتوانید عناصر خاص صحنه را در قاب بگنجانید و یا حس صحنه را بهتر انتقال دهید. اگر تاکنون عکاسی عمودی از مناظر را نیازموده‌اید، می‌توانید آن‌را امتحان کنید. چشم‌اندازهای جالب‌توجه را هم با کادر افقی و هم عمودی بررسی کنید و ببینید کدام‌یک و چرا به ترکیب‌بندی بهتری منتهی می‌شود.