تاثیر فضای مجازی بر انتخابات ۹۶

آمار سایت معتبر استاتیستا گزارش می‌دهد که در سال ۲۰۱۶، مردم کره زمین در هر روز ۱۱۸ دقیقه از وقت خود را در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانند. این رقم در سال ۲۰۱۵ حدود ۱۰۹ دقیقه بوده است. این موضوع و کمی پیشگویی نشان می‌دهد که در سال جاری شاهد افزایش این زمان در ایران و اقصی نقاط جهان خواهیم بود.

چنین موضوع نشان می‌دهد که چرا سیاست‌مداران و البته تمام خبرگزاری‌ها علاقه بسیاری برای حضور در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی دارند. سبک زندگی مردم تغییر کرده است و آن‌ها ترجیح می‌دهند به جای نگاه کردن به تبلیغات محیط، بنرها و پوسترهای تبلیغاتی در شبکه‌های اجتماعی به جستجو بپردازند. به این ترتیب هر کاربر می‌تواند مطابق با میل خود و آن‌طور که مایل است، اطلاعات را وارد جریان زندگی خود کند.

سر‌آمد همه اهل سیاست در استفاده از شبکه‌های اجتماعی، باراک اوباما، رئیس جمهور پیشین ایالات متحده بود. او در اولین دوری که کاندید انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده شد، از شبکه‌های اجتماعی برای کمپین‌های انتخاباتی خود استفاده کرد. پیش از آنکه شبکه‌های اجتماعی و محبوبیت فیسبوک به این حدی که اکنون رسیده است، برسد. در آن زمان باراک اوباما با اجرای کمپینی با نام «هرچه می‌خواهی از من بپرس» (Ask Me Everything)، در سایت شبکه‌سازی ردیت (Reddit) موج جدیدی از کمپین‌های انتخاباتی را پایه گزاری کرد. این حرکت‌های جدید و خارج از عرف باراک اوباما و تیم مشاورانش باعث شد تا این شخص با کمترین میزان تبلیغات محیطی و با استفاده از شبکه‌های اجتماعی و جلب اعتماد جوانان و اضافه کردن رای آن‌ها به سبد خودش در دو دوره انتخابات سال ۲۰۰۸ و ۲۰۱۲ به پیروزی برسد.

ایران و انتخابات سال ۱۳۹۶ نیز در شبکه‌های اجتماعی ترند شده و نقل روز محافل خبری و مردمی است. اکنون کاندیدهای انتخابات سال ۹۶ همگی حداقل در یک شبکه اجتماعی حضور دارند و یا حساب‌هایی وابسته به آن‌ها مشغول فعالیت در روزهای پیش از ۲۹ اردیبهشت هستند. به جز آقای رئیسی، هر پنج کاندید دیگر یعنی آقایان روحانی، قالیباف، جهانگیری، میرسلیم و هاشمی‌طبا در شبکه اجتماعی توئیتر فعالیت دارند. البته بحث مهمتر از فعالیت خود کاندیدها، فعالیت طرفداران و گروه‌های وابسته به آن‌ در شبکه اجتماعی توئیتر است، جایی که بحث هشتگ‌ها، اختلاف نظرها، شوخی‌ها و بعضا پرخاشگری‌های طرفداران کاندیدها در آن بیشتر از هر جای دیگری مشاهده می‌شود.

طبق گزارش مرکز افکار سنجی دانشجویان ایران (ISPA) در مورد کانال‌های تلگرام، شاخص تولید مطالب برای کاندیدها در روز ۲۴ اردیبهشت در حدود ۱۴۱.۲ مطلب بوده است. در این میان سهم حسن روحانی ۷۷.۱ هزار، سید ابراهیم رئیسی ۳۲.۴ هزار، محمدباقر قالیباف ۱۸.۷ هزار، اسحاق جهانگیری ۸.۱ هزار، سید مصطفی آقا میرسلیم ۲.۹ مطلب و مصطفی هاشمی‌طبا ۲.۰ هزار مطلب در کانال‌های تلگرامی به خود اختصاص داده‌اند.

در این گزارش آماده است که این حجم نشان دهنده توجه کاربران و کانال‌های تلگرامی به کاندیدهاست و نشان از اقبال عمومی کاربران نیست. چرا که جهت مثبت و منفی کاربران در این آمار لحاظ نشده است.

از طرفی دیگر ایسپا در مورد شاخص مصرف مطالب به تفکیک کاندیداها را نیز منتشر کرده است. در این آمار حسن روحانی ۱۷۹.۹ میلیون، سید ابراهیم رئیسی ۶۴.۷ میلیون، محمدباقر قالیباف ۵۹.۲ میلیون، اسحاق جهانگیری ۲۱.۵ میلیون، سید مصطفی آقا میرسلیم ۷.۹ میلیون و مصطفی هاشمی‌طبا ۴.۳ میلیون سرانه مصرف مطالب توسط کاربران داشته اند.

این موضوع نشان می‌دهد که اقبال کاربران از شبکه‌های اجتماعی بسیار بیشتر از تبلیغات محیطی و ابزارهای این چنینی است. در این روش‌ها هم ستاد‌های تبلیغاتی دید بهتری نسبت به محتوا و تاثیرگذاری فعالیت‌های کاندیدهای خود دارند و هم مردم راحت‌‌تر از هر زمان دیگری به اطلاعات کاندیدای منتخب خود و سایر کاندیدها دست پیدا می‌کنند.

در کنار دو شبکه‌ای که ذکر کردیم، باید شبکه اینستاگرام هم در نظر بگیریم. خاصیت تصویری و ویدئویی این شبکه باعث متفاوت بودن فعالیت کاربران و نامزدها می‌شوند. در این شبکه به سبب امکان استفاده از سرویس پخش ویدئویی زنده، نامزدها می‌توانند به راحتی با طرفداران خود ارتباطات برقرار کنند و نظرات آن‌ها را نیز به صورت زنده دنبال کنند. این یعنی هر کاندیدا یک رسانه اختصاصی برای پوشش لحظه به لحظه، تصویری و ویدئویی خود دارد و  می‌تواند در هر زمانی از آن استفاده کند.

اما نکته جالب توجه و البته کمی ناراحت کننده در مورد نامزدهای انتخاباتی عدم توجه به قانون‌های وضع شده در شبکه‌های اجتماعی است. هیچ‌کدام از کاندیدها، کانال تلگرام رسمی خود را در سامانه مورد نظر وزرات ارشاد، «شامک» ثبت نکرده‌اند که این می‌تواند نکته‌ای منفی در مورد هریک از این نامزدهای انتخاباتی باشد. چرا که این افراد همگی ادعایی مبنی بر رعایت قوانین و آمادگی کامل برای اجرای قوانین را دارد اما چطور است که فراموش کرده‌اند قانون برای همه یکسان است و آن‌ها نیز موظفند تا کانال‌های تلگرامی خود را که بالای ۵ هزار نفر نیز عضو دارند را در سامانه مورد تایید وزارت ارشاد و فرهنگ‌ اسلامی تبت کنند و کد مخصوص خود را دریافت کنند. نظر شما در این مورد چیست؟