باگ نرم‌افزاری اپل فوتوز، افسانه‌ی «حذف‌شدن» را به باد می‌دهد
حادثه‌ی باگ نرم‌افزاری در اپل فوتوز که حالا برطرف شده، زنگ خطری است برای یادآوری این موضوع که قطعات دیجیتالی زندگی ما ممکن است برای همیشه باقی بمانند.
تبلیغات
هفته‌ی گذشته، شکایتی نگران‌کننده از کاربران آیفون در ردیت و دیگر شبکه‌های اجتماعی مطرح شد: عکس‌های قدیمی که مدت‌ها پیش حذف شده بودند، دوباره در اپل فوتوز آن‌ها ظاهر شدند. عکس‌های سفر، کنسرت‌ها، همگی به طور غیرمنتظره‌ای مانند ارواح گذشته بازگشته بودند. امروز بالاخره اپل این باگ را تأیید کرد و به‌روزرسانی‌ای برای رفع آن منتشر کرد. اما این اتفاق، حقیقتی فراموش‌شده درباره‌ی ماهیت خاطرات در عصر دیجیتال را برجسته می‌کند. مفهوم «حذف» در دنیای دیجیتال، یک افسانه یا حداقل یک دروغ مصلحتی به شمار می‌رود.
گزارش‌های دست اول دربارهٔ بازگشت عکس‌های پاک‌شده نگران‌کننده بوده‌اند: ردیتوری [کاربری از ردیت] هفته‌ی گذشته نوشت که برخی از عکس‌های قدیمی‌اش که سال‌ها پیش از شریک عاطفی‌اش در دوره‌ی جدایی به دلیل کووید گرفته بودند، به طور ناگهانی در جدیدترین بخش رول دوربین آن‌ها ظاهر شده است. هرچند پست اصلی بعداً توسط مدیران ردیت حذف شد، اما دیگر کاربران ردیت در همان تاپیک گفتند که آن‌ها هم شاهد بازگشت عکس‌های پاک‌شده‌ی قدیمی، حتی از سال ۲۰۱۰، هستند.
اپل هنوز به درخواست‌های توضیح فنی درباره‌ی دلیل این اتفاق پاسخی نداده است. درواقع، تنها تأیید این اتفاق در به‌روزرسانی iOS 17.5.1 که امروز منتشر کرده دیده می‌شود: «این به‌روزرسانی شامل رفع اشکال‌های مهم و رسیدگی به مشکلی نادر است که در آن، عکس‌های در پایگاه‌داده، حتی پس از حذف، می‌توانند دوباره در کتابخانه‌ی عکس‌ها ظاهر شوند.»
پاتریک واردل، یکی از بنیان‌گذاران DoubleYou، استارت‌آپی که روی توسعه‌ی ابزارهای امنیتی سیستم‌عامل مک تمرکز دارد، می‌گوید بدون جزئیات بیشتر از اپل، تعیین علت دقیق این باگ دشوار است. با این حال، به نظر می‌رسد حداقل یکی از سناریوهای زیر رخ داده است:
متادیتای عکس‌ها (اطلاعات توصیفی ضمیمه‌شده به عکس) در هنگام حذف، به اشتباه تنظیم یا دچار خرابی شده‌اند یا عکس‌های علامت‌گذاری‌شده برای حذف، عملا پاک نشده‌اند و یا به‌روزرسانی اخیر iOS، علامت حذف روی عکس‌ها را نادیده گرفته است.
واردل می‌گوید: «از نظر باگ‌های نرم‌افزاری، این نوع مشکلات در فساد داده احتمالا از آنچه تصور می‌کنیم رواج بیشتری دارند. اما وقتی تأثیر مستقیم و بصری روی کاربران می‌گذارند، سروصدا و توجه بیشتری جلب می‌کنند.»
به نظر می‌رسد این مشکل، تنها تعداد محدودی از کاربران را تحت تاثیر قرار داده است. اما برای همه‌ی ما، این یک یادآوری مهم است: مفهوم «حذف» در عصر سرویس‌های ابری، تا حد زیادی یک فریب است.حتی در دوره‌ای که اکثر داده‌های دیجیتال ما روی هارد دیسک‌ها ذخیره می‌شد، مفهوم حذف شدن، تا حدودی سطحی بود. وقتی فایلی را در کامپیوتر شخصی خود حذف می‌کردید، در واقع فقط ارجاعات به آن را پاک می‌کردید؛ خود فایل واقعی تا زمانی که درایو با داده‌های جدید بازنویسی نمی‌شد، روی هارد باقی می‌ماند.
از زمان راه‌اندازی iCloud در سال ۲۰۱۱ و سپس ورود Google Photos چند سال بعد، بزرگترین شرکت‌های فناوری دنیا، کاربران را به سمت ذخیره‌ی عکس‌ها (و سایر اسناد شخصی) در فضای ابری خود تشویق کرده‌اند. این قابلیت، زمانی که تلفن پر از برنامه‌ی شما با کمبود فضای ذخیره‌سازی داخلی مواجه می‌شود، بسیار کاربردی است؛ اما بخشی از این ماجرا هم به این موضوع برمی‌گردد که ما مثل قورباغه‌هایی هستیم که در حال جوش خوردن در آبِ اشتراک هستیم، به‌خصوص با توجه به رشد روزافزون بخش خدمات اپل. بازگشت عکس‌های حذف‌شده، موضوع جدیدی نیست و حتی به غول‌های دنیای ابری محدود نمی‌شود.
و حتی زمانی که باگ رخ ندهد، با یک واقعیت ساده روبرو هستیم: عکس‌های شما هم روی دستگاه شما و هم روی فضای ابری شخص دیگری ذخیره می‌شوند. شما مالک آن فضای ابری نیستید. شما آن را هر ماه، اغلب با پرداخت هزینه، از غول‌های فناوری اجاره می‌کنید و نحوه‌ی عملکرد آن ابر به هیچ وجه محلی نیست. همچنان می‌توانید عکس‌های خود را از ابر حذف کنید، اما اینکه آیا واقعا این اتفاق می‌افتد یا نه، به اعتماد شما به آن شرکت بستگی دارد.
واردل می‌گوید: «از لحاظ مفهومی، هارد دیسک و ابر به یک شکل کار می‌کنند. ابر فقط کامپیوترِ شخص دیگری است. اما چیزی که در ابر اتفاق می‌افتد، این است که پیچیدگی بیشتری را به همراه دارد. وقتی تصویری را از روی گوشی خود حذف می‌کنید، نه تنها به نسخه‌ی محلی دستور حذف می‌دهد، بلکه سیگنال باید به ابر و از آنجا به سایر دستگاه‌های شما نیز فرستاده شود.»
بنابراین، وقتی در هواپیمایی بدون وای‌فای مناسب برای پنج ساعت گیر کرده‌اید و تصمیم می‌گیرید بهترین سرگرمی، پاکسازی بی‌رحمانه‌ی آرشیو عکس‌های گوشیتان باشد، همان‌طور که من گاهی انجام می‌دهم، تقریباً به اندازه‌ی کنترلی که روی هواپیما دارید، روی سرنوشت عکس‌های حذف‌شده‌تان نیز کنترل دارید.
توماس رید، مدیر بخش فناوری در شرکت امنیتی Malwarebytes می‌گوید: «برنامه‌ی Photos در واقع عکس‌ها را بلافاصله بعد از زدن دکمه‌ی «حذف» پاک نمی‌کند. در عوض، عکس‌های حذف‌شده را در یک لیست با عنوان «حذف‌شده‌های اخیر» قرار می‌دهد و دیگر در هیچ آلبومی نمایش داده نمی‌شوند. بنابراین فایل واقعی دقیقاً همان‌جا که بوده باقی می‌ماند، اما پایگاه‌داده‌ی داخلی Photos به خاطر می‌سپارد که آن عکس قرار است حذف شود.»در سال ۲۰۲۴، برای درک مفهوم «حذف عکس» باید سطوح مختلف آن را در نظر گرفت. برای مثال، در اسناد راهنمای سرویس‌های ابری گوگل، این شرکت مراحل مختلف حذف شدن را توضیح می‌دهد - حذف نرم، حذف منطقی، و انقضای نهایی. بر اساس گفته‌ی گوگل، در تمام محصولات ابری، کپی داده‌های حذف‌شده به‌عنوان فضای ذخیره‌سازی در دسترس نشانه‌گذاری می‌شوند و در نهایت با داده‌های جدید جایگزین می‌شوند. شبیه به درایوهای دیسکی قدیمی، اینجا هم «حذف» به معنی «بیایید این فضا را در دسترس نگه داریم تا زمانی که به آن نیاز پیدا شود» است.
با مفهوم «حذف با قابلیت بازیابی» نیز مواجه هستیم، جایی که ممکن است به‌صورت تصادفی عکسی را به سطل زباله فرستاده باشید یا بعد از حذف، پشیمان شده و بخواهید در مدت کوتاهی آن را بازیابی کنید. هر دو شرکت اپل و گوگل سیاست‌هایی دارند که طی آن، عکس‌هایتان را تا ۳۰ یا ۶۰ روز پس از حذف از دستگاه، نگه می‌دارند؛ بنابراین، گزینه‌ی «ای وای، اشتباه کردم» همیشه در دسترس است. پس از آن، فرض بر این است که عکس‌ها به طور کامل از دستگاه شما پاک می‌شوند. (همچنین گزینه‌ی «حذف غیرفعال» در Google Photos وجود دارد: اگر حسابی در Google Photos ایجاد کرده باشید و آن را برای دو سال فراموش کنید، گوگل ممکن است محتوای شما را به طور خودکار حذف کند.)
حالا به نسخه‌ی عجیب و غریب حذف می‌رسیم، جایی که کاملاً مطمئن هستید تمام دستگاه‌های خود را بررسی کرده‌اید و عکس‌هایتان را به طور دائم حذف کرده‌اید، اما ناگهان یک بازیابی از پشتیبان قدیمی iCloud یا باگ آزاردهنده‌ی iOS باعث بازگشت همان عکس‌ها می‌شود. سورپرایز! به نظر می‌رسد همین اتفاق باعث این مشکل اخیر شده است.
همچنین با نوعی از حذف به سبک «هرگز قابل بازیابی» مواجه هستیم: هر عکسی را که برای شخص دیگری فرستاده باشید یا در شبکه‌های اجتماعی منتشر کنید، در اختیار سایرین قرار می‌گیرد. آن‌ها می‌توانند آن را دانلود، اسکرین‌شات بگیرند یا در جای دیگری به اشتراک بگذارند، مگر اینکه اقدام قانونی برای حذف آن انجام شود. بنابراین، حتی اگر عکس‌ها را از دستگاه‌های خود حذف کرده باشید، بخش‌های شخصی (داده‌های) شما همچنان در آن بیرون وجود دارند.
بنابراین، آیا عکس‌های شما واقعاً هرگز حذف نمی‌شوند؟ هم بله و هم نه. شاید غول‌های فناوری باید برای شفاف‌سازی بیشتر در این مورد اقدامات جدی‌تری انجام دهند.
