دسترسی و گوش دادن به موسیقی در 25 سال اخیر چه تغییراتی کرده است

اولین نسل iPod  اولین موزیک پلیر دیجیتال نبود اما مهم‌ترین در نوع بود.

صبح از خواب بیدار می‌شوید و فریاد می‌زنید Hey Google, stream XMU و سپس گوگل نِست را که درجایی از خانه کار گذاشته‌اید شروع به استریم می‌کند. حال شما می‌توانید به‌آسانی هر آهنگی از هر خواننده، آلبوم و سبک را بیابید، و یا به  یک ایستگاه رادیویی در هر نقطه از جهان گوش بسپارید سا اجازه دهید الگوریتم‌های اپلیکیشن موردعلاقه‌تان برای شما یک playalist آماده کنند.

25 سال پیش همه‌چیز این‌قدر آسان نبود. طرح‌های دعوی متفاوتی شکل گرفتند، موزیسین‌ها و کمپانی‌های موسیقی بی‌میل بودند. حال بزرگ‌ترین کلکسیون‌های موسیقی دنیا در یک اپلیکیشن در گوشی شما جمع‌ شده‌اند که هر پلی‌لیست نسبت به سلیقه شما آماده می‌شود.

از CD تا Stream

سال 1995 مهم‌ترین فرمت انتقال موسیقی CD البته نوار کاست‌ها هم 1993 وجود داشتند.

اواخر دهه 90 میلادی درایوهای CD-ROM برای کامپیوتر عرضه شدند همین‌طور نرم‌افزاری جهت extract موسیقی از CD و تبدیل آن به فایل‌های  WAV و  MP3 در دسترس قرار گرفت. درایوهای CD-R هم وجود داشتند اما گران بودند. پایان این دهه شما این توانایی را داشتید تا ضمن آزاد کردن موسیقی از بند CD آن را با شبکه‌هایی مثل Napster با دیگران به اشتراک بگذارید.

Napster مشکلاتش  سال 2001 در صنعت رکورد آغاز و در سال بعد هم ورشکسته شد. اما MP3 و سرویس وابسته صنعت موسیقی را برای همیشه تغییر دادند. سایت‌های قانونی دانلود موسیقی مانند eMusic به‌تدریج کار خود را شروع کردند و با آغاز قرن بیست و یکم اولین سرویس on-demand استریم موسیقی متولد شد.

قبل از اینکه سرویس‌های استریم موسیقی باب شوند، مردم CDها و لینک‌های دانلود را خریداری می‌کردند. سال 2003 اپل iTunes را عرضه کرد و دانلود موسیقی به‌شدت اوج گرفت. اپل برای جلوگیری از  اینکه شکایتی صورت پذیرد با 5 شرکت اصلی رکورد موسیقی قراردادی امضا کرد که فایل‌های صوتی AAC با تضمین DRM را به مقدار 99 سِنت برای یک قطعه موسیقی و 9.99 دلار برای یک آلبوم را به فروش رساند.

DRM شیطانی

DRM خلاصه‌شده کلمات digital rights management و هرکسی که قبل از 2009 نسبت به دانلود موسیقی اقدام کرده باشد می‌داند چه دردسری بوده است. در پایین‌ترین سطحش، DRM نحوه استفاده از فایل دیجیتال خودتان را محدود می‌کند. در روزهای اوج فروشگاه iTunes اپل فایل‌های صوتی AAC تحت قانون DRM را به  فروش می‌رساند که اجرای مجدد برای Ipod و itunes را محدود می‌کرد.

ضمن محدود کردن وسیله اجرای موسیقی، به‌راحتی هم نمی‌توانستید آن‌ها را بر روی شبکه‌های P2P به اشتراک بگذارید. سال 2007 اپل فروش فایل‌های موسیقی AAC پریمیوم بدون DRM را آغاز نمود و در سال 2009 اگر می‌خواستید هر آهنگ را بدون DRM دانلود کنید می‌بایست 30 سِنت بیشتر پرداخت می‌کردید.

اپل در این زمینه تنها نبود و Sony BMG مشهورترین تأمین‌کننده DRM بود. اگر شما یک CD موسیقی بر روی کامپیوتر خود اجرا می‌کردید به‌صورت مخفیانه یک نرم‌افزار  جلوگیری از کپی  بر روی کامپیوتر شما نصب می‌شد و امکان کپی موسیقی از CD بر کامپیوتر وجود نداشت. حذف این نرم‌افزار هم دشوار بود و اگر موفق به uninstall می‌شدید برای شما مشکلات امنیتی به بار می‌آورد.

سال 2008 اپل به بزرگ‌ترین فروشنده موسیقی در آمریکا بدل شد اما استریم هم جریان وسیعی داشت و سرویس‌های استریم مانند Pandora در طول زمان چند برابر شدند البته این سرویس استریم در حال حاضر از دور رقابت خارج‌شده است. در همین سال 2008 Spotify در اروپا به عرصه استریم پا گذاشت و به‌سرعت رشد کرد و دلیل آن‌هم پخش رایگان موسیقی برای کسانی بود که بین آهنگ‌ها پخش تبلیغات را تحمل می‌کردند. این سرویس سال 2011 در آمریکا عرضه شد که رقبایی همچون MOG و Rdio داشت و هم‌اکنون اسپاتیفای بیش از 130 میلیون کاربر دارد.

تکامل فرمت‌های موسیقی با چگونه، کجا و چه زمانی گوش دادن ما به موسیقی همراه شد. سال 1995 شاید شما هم یک CD player همراه داشتید. شاید هم کاست آداپتور خود را  به CD player خودرو متصل می‌کردید. در خانه هم حتماً hi-fi شخصی یا سیستم‌های چند CD مجهز به changer داشتید.

حال نحوه گردآوری موسیقی از  رسانه‌های فیزیکی به MP3 تغییر پیدا کرد و شما بیشتر از طریق اسپیکرهای کامپیوتر  و یا هدفون به موسیقی گوش می‌سپردید. CD player همراه را در کشو گذاشتید و یا آن را با یکی از اولین مدل‌های MP3 Player جایگزین کردید. افرادی هم بودند که به پلیرهای همراه علاقه‌ای نشان نمی‌دادند اما عرضه iPod در سال 2001 سلایق را تغییر داد.

تا چند نسل دستگاه بعد از خود، iPod خواستنی‌ترین سیستم پخش موسیقی برای بیشتر مردم بود تا در زمان پیاده‌روی، خانه و رانندگی از آن لذت ببرند. سال 2007 اولین آیفون عرضه شد و این سیستم یک-کاره را به کنار راند. iPod اولین موزیک‌پلیر دیجیتال نبود، آیفون هم اولین اسمارت‌فون نبود اما بهترین MP3 playerی بود که می‌توانستیم با آن تماس بگیریم و پیام بفرستیم و تنها اپل قادر بود چنین چیزی بسازد.

iPodها و MP3 playerها کاملاً منقرض نشده‌اند. هرازگاهی یک مدل جدید معرفی می‌شود و ما از تلفن‌ها بیشتر برای ارسال پیام، مسیریابی، عکس‌برداری و گردش در شبکه‌های اجتماعی بهره می‌جوییم. توانایی‌های بی‌سیم گوشی نه‌تنها به ما اجازه می‌دهد تا قطعات موسیقی را دانلود کنیم و دیگر به سیم‌ها و کابل‌های کامپیوتر نیاز نداشته باشیم بلکه این امکان به وجود آمد تا با اتصال به اسپیکرهای بلوتوثی در هر شکل و سایزی به موسیقی دلخواه گوش بسپاریم.

و اکنون می‌توانیم از دستیار هوش مصنوعی خود بخواهیم آهنگ موردعلاقه ما را در هر وسیله‌ای که تعیین کنیم پخش کنند، اسپیکر هوشمند، تلویزیون یا هر گجت دیگری. از آن‌ها بخواهیم آهنگ را در یک اتاق خاص اجرا کنند یا در کل خانه.نیاز به تلاش زیادی هم ندارد تا موسیقی موردعلاقه‌تان، شمارا از خانه به ماشین سپس به باشگاه ورزشی و بعدازآن به محل کار همراهی کند.

یک رشد خلاقانه

در 25 سال گذشته نحوه دسترسی و گوش سپردن ما به موسیقی بسیار دستخوش تغییر شده است البته ساخت و تولید موسیقی را نباید نادیده گرفت. این‌که برخی قطعات در استودیوهای خانگی رکورد می‌شوند خیلی عجیب نیست چراکه ابزار تکنولوژیک بسیاری برای موزیسین‌ها در طول چند سال اخیر  در دسترس قرارگرفته‌اند.

لپ‌تاپ‌هایی داریم که قدرت آن‌ها با سیستم‌های رومیزی برابری می‌کند و یک خواننده می‌تواند قطعه صوتی را با آیفون ادیت کند و با استفاده از همین لپ‌تاپ، افکت اضافه کند و سپس آن را با همکاران گروه موسیقی خود در هر گوشه‌ای از جهان به اشتراک بگذارند پس هر کس می‌تواند نقش خود در هر قطعه موسیقی را به‌تنهایی اجرا کند بدون اینکه حتی یک نفر وارد استودیو ضبط موسیقی واقعی شود. توزیع موسیقی نیز تغیر یافته و هنرمندان می‌توانند با استفاده از سایت‌هایی همچون Soundcloud و Bandcamp مستقیماً به شنونده متصل شوند.

سال 2010 اپل از iPad رونمایی کرد. وسیله‌ای 500 دلاری که می‌توانستید با استفاده از نمایشگر لمسی آن در حالیکه روی کاناپه دراز کشیده‌اید وارد دنیای موسیقی شوید. اولین iPad برای طرفداران موسیقی خیلی دل‌چسب نبود چون تنها 16 گیگابایت ظرفیت داشت و امکان همگام‌سازی بی‌سیم غیرممکن بود. کلکسیون‌های فیزیکی و دیجیتال ما با سرویس‌های استریم باقابلیت اجرا در چند دستگاه جایگزین شده‌اند و دیگر نیازی به سیستم‌های استریو سنتی نیست.

پس از تمام آنچه خواندید صنعت موسیقی بازهم توانست رشد کرد ؟

جواب من این است: بدون نیاز به دستور به هوش مصنوعی و یا تجهیزات سیمی هر پلیر موسیقی (از بلندگوی هوشمند تا پخش خودرو) سلیقه شما را تشخیص دهد و با ورود شما به حوزه هر یک، موسیقی دلخواه شما را پخش کند. نکته دیگر ارتقا کیفیت صدا است. حال پلن‌های نامحدود دیتا و به‌زودی سرویس 5G در اختیار علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت پس بسیار خوب خواهد شد اگر کیفیت صدا صرف‌نظر از سرویس پخش ارتقا یابد.

در پایان نکته دیگری را اضافه می‌کنم. در پی همه‌گیری بیماری کورونا استریم‌های موسیقی زیادی را به‌صورت زنده شاهد بودیم. پس این احتمال وجود دارد تا صنعت موسیقی به همین سمت پیش رود که به‌صورت صوت یا تصویر  یک کنسرت را به‌صورت زنده و یا تکخوانی یک هنرمند از خانه‌اش را استریم کنیم.

سال 2014 یک استارت‌آپ مستقر در سیاتل آمریکا با نام Lively قصد داشت فیلم‌های ضبط‌شده مردم از یک کنسرت مشترک را ترکیب و پخش کند شاید زمان آن فرارسیده تا به این‌سو حرکت کنیم.