جنگ واقعیت‌ها؛ VR، AR، MR و XR چه تفاوتی با هم دارند؟

هدست‌ها و عینک‌هایی که واقعیت را دگرگون می‌کنند، امروزه بیشتر از همه مورد توجه قرار گرفته‌اند. شرکت‌هایی مانند متا، HTC، VITURE، XREAL و سایر برندهایی وجود دارند که به تولید انواع مختلفی از این دستگاه‌ها مشغول هستند و انتظار داریم که در آینده مدل‌های بیشتری وارد بازار شوند، به‌ویژه با هدست XR سامسونگ که در راه است. 

در واقع، هدست XR سامسونگ می‌تواند بهانه‌ای برای دیگر برندهایی باشد که تاکنون در زمینه صنعت تکنولوژی‌های واقعیت تغییریافته فعالیتی نداشته‌ و حالا با محصولات گوناگونی این حوزه را دگرگون می‌کنند.

با این حال انواع مختلفی از تکنولوژی‌های تغییر واقعیت امروزه رایج هستند و احتمالا شما هم با نام‌هایی از قبیل VR، AR، XR و MR سردرگم شده‌اید. این اصطلاحات دقیقا چه معنایی دارند؟ و اگر قصد خرید یکی از این دستگاه‌ها را دارید، کدام گزینه برای شما مناسب‌تر است؟

در ادامه می‌توانید یک بار برای همیشه با این تکنولوژی‌ها و مدل‌های مختلف آن‌ها آشنا شده و به برخی از متمایزترین محصولات در این دسته‌بندی‌ها هم اشاره می‌کنیم.

تکنولوژی VR چیست؟

خب در ابتدا با یکی از رایج‌ترین این تکنولوژی‌ها شروع می‌کنیم که همچنین از اولین دستاوردهایی بوده که در زمینه تغییر واقعیت به یک جریان اصلی تبدیل شده است. VR، مخفف واقعیت مجازی یا همان Virtual Reality است که به احتمال زیاد این فناوری را در فیلم‌ها و سریال‌های علمی-تخیلی دیده‌اید.

تکنولوژی واقعیت مجازی، به صورتی است که کاملا کاربر را در واقعیتی مجازی غرق کرده و دیگر نمی‌تواند هیچ ارتباطی با محیط اطراف خود داشته باشد. برای مثال، وقتی در یک بازی VR هدست را روی سر می‌گذارید، دیگر باید با اتاق خود خداحافظی کنید؛ چراکه قرار است وارد دنیای جدیدی شوید که اصلا شبیه اتاق شما نیست. بنابراین، در تکنولوژی VR، کاربر را با استفاده از هدست مخصوص، به دنیای مورد نظر هدایت کرده و دیگر نمی‌تواند با دنیای واقعی خود تعامل داشته باشد.

بدون ورود به جزئیات تاریخچه تکنولوژی واقعیت مجازی (که ریشه‌های آن به سال ۱۸۳۸ بازمی‌گردد!)، دوران مدرن VR در سال ۲۰۱۳ با Oculus Rift آغاز شد. این دستگاه، همراه با مدل‌های مشابه آن زمان، بسیار متفاوت از هدست‌های امروزی بود.

در ابتدا هدست‌های VR در اوایل دهه 2010، برای استفاده نیاز به اتصال به یک کامپیوتر داشتند. در واقع، این هدست‌ها تنها ویدیو پردازش شده توسط کامپیوتر را از طریق لنزهای خود به کاربر نمایش می‌دادند. کاربر می‌توانست محیط بازی را به‌صورت ۳۶۰ درجه مشاهده کرده و با استفاده از کنترلر، شخصیت خود را هدایت کند. طبیعتا این تجربه با آنچه امروزه از VR می‌شناسیم فاصله زیادی داشت، اما پایه‌گذار نوآوری‌های بزرگی در این حوزه شد.

بنابراین، چنین می‌توان جمع‌بندی کرد که تکنولوژی واقعیت مجازی یا VR، اساسا به هدست‌ها و دستگاه‌هایی اطلاق می‌شوند که با ایجاد یک محیط مجازی برای فعالیت کاربر، ارتباط آن را با محیط بیرون قطع کرده و در عوض، کنترل‌های بیشتری برای کار یا بازی در دنیای مجازی ایجاد شده فراهم می‌کند.

تکنولوژی AR چیست؟

حالا پس از VR، نوبت به AR یا همان واقعیت افزوده (Augmented Reality) می‌رسد. این تکنولوژی در واقع برخلاف واقعیت مجازی، به هدست خاصی نیاز دارد و برنامه‌هایی که در گوشی وجود دارند هم می‌توانند تجربه واقعیت افزوده را ارائه دهند. با این حال، استفاده از عینک‌ها یا هدست‌های سازگار می‌توانند در داشتن حس غوطه‌وری بهتر و تجربه بسیار جذاب‌تر کمک کنند.

در حالی که هدف واقعیت مجازی بیشتر بر این بود تا کاربران را به دنیای کاملا متفاوت انتقال دهد، AR همچنان دنیای واقعی را هم نمایش می‌دهد. در واقع به جای این که تکنولوژی AR شما را از محیط اطراف جدا کند، اشیای دیجیتالی را در دنیای واقعی قرار می‌دهد. برای مثال، تصور کنید که در یک بازی AR نقش یک جادوگر را دارید و با تکان دادن چوب‌دستی خود، یک موجود جادویی را در وسط اتاق نشیمن ظاهر می‌کنید. این همان مفهوم AR است.

اگر هنوز کمی گیج شده‌اید، به بازی Pokémon Go فکر کنید. شما گوشی خود را به سمت خیابان یا پارک می‌گیرید و ناگهان یک پوکمون در محیط واقعی ظاهر می‌شود که می‌توانید با آن مبارزه کنید. نکته کلیدی در مورد تکنولوژی AR این است که شما می‌توانید با اشیای دیجیتالی تعامل داشته باشید، اما این اشیا با محیط واقعی شما تعامل ندارند. یعنی می‌توان نمایشگرهای مجازی، ویدئوها، متن‌ها، مسیرها و اشیای دیجیتالی دیگر را روی دنیای واقعی قرار داد، اما این عناصر صرفا در هوا معلق خواهند بود.

بنابراین در تکنولوژی AR شما علاوه‌بر این که دنیای واقعی خود را می‌بینید، می‌توانید دنیای دیجیتالی مورد نظر را نیز به صورت موارد معلق در هوا در اطراف خود ببینید و با آن‌ها تعامل داشته باشید. با این حال، این تعامل تا زمانی برقرار است که هدست و یا گوشی را در دست دارید، پس از قطع یا برداشتن هدست، دیگر تعاملی نخواهید داشت.

تکنولوژی MR چیست؟

حالا به نقطه تلاقی دو دنیا می‌رسیم! بسیاری از هدست‌هایی که امروزه می‌بینیم در این دسته قرار می‌گیرند. MR یا واقعیت ترکیبی (Mixed Reality) شباهت‌هایی با AR دارد؛ درست مانند واقعیت افزوده، MR نیز اشیای دیجیتالی را روی دنیای واقعی نمایش داده و به شما اجازه می‌دهد محیط اطراف خود را ببینید و با آن ارتباط داشته باشید.

با این حال واقعیت ترکیبی یک گام فراتر می‌رود و سطحی عمیق‌تر از تعامل را ارائه می‌دهد. در MR، اشیای دیجیتالی نه‌تنها در دنیای واقعی ظاهر می‌شوند، بلکه با محیط شما تعامل دارند. مثلاً تصور کنید که یک پنجره ویدیویی معلق در فضای مجازی دارید. در AR، این پنجره صرفا جلوی صورت شما شناور خواهد بود و اگر سر خود را حرکت دهید، تصویر پنجره همراه شما جابه‌جا می‌شود، اما در MR، این پنجره به یک بخش واقعی از محیط تبدیل می‌شود و حتی اگر سر خود را هم حرکت دهید و به جای دیگری نگاه کنید، باز هم این پنجره در همان‌جا باقی خواهد ماند. 

هدست در واقع محیط اطراف شما را اسکن کرده و به پنجره ویدئویی اجازه می‌دهد که در فضای سه‌بعدی ثابت بماند. یک مثال دیگر، بازی‌ای است که در آن موجودات کوچک با اشیای داخل اتاق شما تعامل دارند. هدست با اسکن محیط، نقشه‌ای سه‌بعدی از اتاق شما ایجاد می‌کند، بنابراین این موجودات می‌توانند روی تخت، کمد یا میز فرود بیایند و در همان مکان باقی بمانند. شما می‌توانید در اطراف آن‌ها حرکت کنید، درست مثل اینکه واقعا آن‌جا هستند.

یکی دیگر از ویژگی‌های کلیدی MR، استفاده از بازخورد لمسی (Haptics) است. بیشتر دستگاه‌های MR دارای کنترلرهایی هستند که هنگام وقوع یک اتفاق خاص می‌لرزند. این ویژگی تجربه را واقعی‌تر کرده و باعث می‌شود کاربر حس غوطه‌وری بیشتری در فضای بازی یا دنیای دیجیتالی مورد نظر داشته باشد.

تکنولوژی XR چیست؟

XR یا واقعیت گسترده (Extended Reality) یک اصطلاح کلی است که تمامی فناوری‌های دیگر را در بر می‌گیرد. یعنی XR شامل VR، AR و MR می‌شود.

برخی از عینک‌ها و هدست‌ها به‌طور خاص برای یک نوع فناوری طراحی شده‌اند. مثلاً هدست Valve Index منحصرا برای VR ساخته شده است. همچنین، عینک‌های AR فقط برای نمایش اشیای دیجیتالی روی چشمان کاربران طراحی شده‌اند، اما دستگاه‌هایی که همه این فناوری‌ها را پوشش می‌دهند، به‌عنوان دستگاه‌های XR شناخته می‌شوند.

یک نمونه عالی، هدست ویژن پرو اپل است. این دستگاه به‌راحتی می‌تواند بین دنیای واقعی و مجازی جابه‌جا شده و به کاربر اجازه می‌دهد از اپلیکیشن‌های VR، AR و MR استفاده کنید. در واقع، احتمالا همان‌طور که در ویدیوهای استفاده از این هدست پیشرفته اپل دیده‌اید، کاربر هم می‌تواند فضای دیجیتالی را به‌گونه‌ای قرار دهد که محیط اطراف را ندیده و جریان دنیای مجازی طراحی شده شود و همچنین می‌تواند با ترکیبی کردن این موقعیت‌ها، هم به برنامه‌های مختلف و قابلیت‌ها دسترسی داشته و هم از طریق دوربین‌هایی که در زیر این هدست قرار گرفته‌اند، محیط بیرون را ببیند. 

در مورد قابلیت MR این هدست هم می‌توان اشاره کرد زمانی که کاربر برنامه‌ یا دسته‌ای از اپلیکیشن‌ها را اجرا می‌کند، برنامه‌ها را می‌تواند در جایی مشخصی از فضای اطراف قرار داده و بدون حرکت کردن آن‌ها، به اطراف بچرخد، به بخش‌های مختلف نگاه کند و کارهای خود را انجام دهد. در همین حال، تمامی این برنامه‌ها به‌صورت ثابت در موقعیت قرار گرفته ثابت مانده‌اند. 

در حال حاضر، چندین دستگاه XR از شرکت‌هایی مانند متا و HTC در بازار وجود دارد. در زمان نگارش این مطلب، سامسونگ نیز در حال آماده‌سازی هدست XR خود است. با گسترش این فناوری، در آینده شاهد ورود دستگاه‌های XR بیشتری از سایر شرکت‌ها خواهیم بود.

بهترین دستگاه‌ها برای خرید کدام هستند؟

در حال حاضر، چندین دستگاه قدرتمند در بازار موجود هستند که می‌توانند تجربه بازی، بهره‌وری و تماشای محتوای چندرسانه‌ای را به سطح بالاتری ارتقا دهند، اما کدام گزینه‌ها ارزش خرید دارند؟

البته واقعیت این است که هنوز تعداد این دستگاه‌ها و برندهای تولیدکننده محدود بوده و به خاطر این که تکنولوژی جدیدی محسوب می‌شود، هنوز شرکت‌های زیادی وارد این حوزه نشده‌اند. با این حال، برخی از برندهای بزرگ، هدست‌های خود را در یکی از دسته‌بندی‌های ذکر شده عرضه کرده‌اند که در ادامه می‌توانید با جذاب‌ترین آن‌ها آشنا شوید.

متا کوئست 3

Meta (که قبلا Facebook بود) شرکتی را خرید که در سال 2013 باعث رونق دوباره واقعیت مجازی (VR) شد: Oculus. از آن زمان، این شرکت دستگاه‌های فوق‌العاده‌ای تولید کرده است. در حال حاضر، جدیدترین دستگاه‌های این شرکت در خط تولید Quest 3 قرار دارند. هر دو دستگاه از دسته هدست‌های XR هستند.

هدست متا کوئست 3، رزولوشن 2064 × 2208 پیکسل در هر چشم را به کاربر می‌دهد، بنابراین تماشای انواع محتوا و بازی‌ها در آن لذت‌بخش خواهد بود. در خصوص بازی‌ها، Quest 3 از پردازنده اسنپ‌دراگون XR2 بهره می‌برد. این ویژگی آن را به یک دستگاه قدرتمند تبدیل کرده که قادر به اجرای بازی‌های گرافیکی سنگین مانند Batman Arkham Shadow و دیگر بازی‌های جذاب است. همچنین به لطف مالتی تسکینگ بهینه‌سازی شده، کاربران می‌توانند چندین اپلیکیشن را در این هدست به صورت همزمان اجرا کنند. 

اپلیکیشن‌های Meta Store نیز مجموعه‌ای بزرگ از اپلیکیشن‌های VR، AR و MR را در اختیار کاربران قرار می‌دهند. همچنین می‌توانید بازی‌هایی همچون Power Wash Simulator VR، Triangle Strategy از Square Enix و Batman: Arkham Shadow را بازی کنید. بسیاری از این اپلیکیشن‌ها پولی هستند و قیمت‌هایی تا 29.99 دلار دارند، اما همچنین بازی‌های رایگان نیز در دسترس هستند.

Meta Quest 3 در کل به شما این امکان را می‌دهد که IPD (فاصله مردمک داخلی) را تنظیم کنید، بنابراین می‌توانید تجربه استفاده خود را به طور دقیق‌تری مطابق با نیازتان تنظیم کرده و براساس نحوه دید چشمانتان، استفاده راحت‌تری داشته باشید. با یک زاویه دید 110 درجه نسبتا مناسب، این هدست شرایطی را فراهم کرده تا به خوبی بسیاری از واقعیت‌های دنیای مجازی را مشاهده کنید. همچنین لازم به ذکر است که این هدست در حال حاضر 499 دلار قیمت دارد.

متا کوئست 3 اس

متا کوئست 3 اس شباهت‌های زیادی به متا کوئست 3 دارد، اما در عین حال تفاوت‌هایی هم بین این دو دستگاه وجود دارد.

متا کوئست 3 اس شباهت‌های زیادی با کوئست 3 دارد، از جمله شباهت‌های قابل‌توجه بین این دو مدل می‌توان اشاره کرد که هر دو دستگاه از یک سیستم‌عامل و پردازنده مشابه استفاده می‌کنند، بنابراین شما می‌توانید تمامی اپلیکیشن‌ها را با همان سطح عملکرد روان در متا کوئست 3 اس هم اجرا کنید. همچنین، هر دو دستگاه از کنترلرها و ردیابی دست مشابه بهره می‌برند.

با این حال وقتی نوبت به تفاوت‌ها می‌رسد، دستگاه متا کوئست 3 اس دارای نمایشگری با رزولوشن 1080p است که به‌وضوح از نمایشگر متا کوئست 3 با رزولوشن بالاتر، کمتر است. همچنین، زاویه دید این دستگاه 90 درجه بوده که نسبت به زاویه دید 110 درجه متا کوئست 3، محدودیت قابل‌توجهی در مشاهده اطراف خواهید داشت. در حالی که متا کوئست 3 به شما این امکان را می‌دهد که IPD را به‌صورت دستی تنظیم کنید، متا کوئست 3 اس تنها دارای سه فاصله پیش‌فرض است.

یکی از تفاوت‌های مهم دیگر، نوع لنزهایی است که این دو دستگاه استفاده می‌کنند. متا کوئست 3 اس از لنزهای فرنل استفاده می‌کند، در حالی که متا کوئست 3 از لنزهای پنکیک بهره می‌برد. این تفاوت باعث می‌شود که در متا کوئست 3 بخشی بیشتری از صحنه در فوکوس قرار گرفته و در کل جذابیت تصویر برای کاربر بیشتر می‌شود. همچنین یکی دیگر از تغییرات مهمی که متا در کوئست 3 اس در نظر گرفته، حذف پورت جک هدفون 3.5 میلی‌متری است که می‌تواند برای برخی کاربران حائز اهمیت باشد.

با این حال، متا کوئست 3 اس مزایایی هم نسبت به متا کوئست 3 دارد. اولا، باتری کوئست 3 اس عملکرد بهتری دارد و می‌تواند حدود 40 دقیقه استفاده بیشتر را فراهم کند. علاوه بر این، دوربین‌های اضافی روی این دستگاه باعث بهبود ردیابی دست شده است. در نهایت، دکمه اختصاصی XR این امکان را می‌دهد که بین حالت‌های VR و AR به راحتی جابه‌جا شوید. البته متا کوئست 3 هم از یک ژست دو بار کلیک کردن برای همین کار استفاده می‌کند که ممکن است برای اکثر کاربران کمی کمتر راحت باشد.

در نهایت متا کوئست 3 اس یک دستگاه فوق‌العاده بوده و قیمت 300 دلاری، آن را به انتخابی عالی برای افرادی که تازه وارد دنیای XR می‌شوند، تبدیل کرده است.

ویژن پرو اپل

اپل با عرضه اولین هدست XR خود، دنیای تکنولوژی را به صورت شدیدی تکان داد. غول تکنولوژی کوپرتینویی تقریبا همه چیز را در این دستگاه قرار داده است و بدین ترتیب، با یک قطعه سخت‌افزاری پیشرفته طرف هستید. این سخت‌افزار همراه با ویژگی‌های بسیار جذابی مانند ردیابی چشم و دست، راه‌های مختلفی برای برای تعامل کاربر با محتوا و رابط کاربری ارائه می‌دهد.

همچنین وضوح فوق‌العاده 3360 در 3200 پیکسل برای هر چشم، در حدی است که کاربران نمی‌توانند فرقی بین آن‌چه هدست ویژن پرو و آن‌چه در دنیای واقعی می‌بینند، قائل شوند. بنابراین، هدست ویژن پرو آمده تا کیفیت نمایشگر و مشاهده محتواهای فوق‌العاده را ارتقا دهد.

وقتی صحبت از قدرت پردازشی به میان می‌آید، در حال حاضر تمام نگاه‌ها به سمت قوی‌ترین هدست XR موجود معطوف می‌شود. اپل از تراشه قدرتمند M2 برای ویژن پرو استفاده کرده و برای یادآوری، این همان تراشه‌ای بوده که سری کامپیوترهای مک اپل را در دو سال گذشت تامین کرده است. بنابراین، کاربران ویژن‌پرو اساسا به نوعی یک مک‌بوک روی سر دارند که قدرت پردازشی بالای آن، هوش از سر آدم می‌برد!

بدین ترتیب کاربران قادر هستند هر چند برنامه دلخواه را به صورت همزمان و با بالاترین سرعت پردازشی اجرا کنند. تمامی برنامه‌هایی که برای ویژن پرو عرضه شده‌اند، به صورت بی‌عیب و نقص کار کرده و کاربران می‌توانند انتظارهای بالاتری از این هدست داشته باشند.

از آن‌جایی که ویژن پرو یکی از محصولات اپل است، در نتیجه همچنان در این دستگاه هم کاربران به اکوسیستم سازگار اپل و سرویس‌های آن به‌طور یکپارچه دسترسی دارند. برای ارائه تجربه کاملا یکپارچه‌تر، اپل شرایطی را فراهم کرده که ویژن پرو می‌تواند به آیفون، آیپد و مک متصل شده و از استفاده در نمایشگری بزرگ‌تر و باکیفیت‌تر لذت ببرید. در واقع، با این ارتباط حتی می‌توانید به راحتی فایل‌های خود را بین دستگاه‌ها و موارد دیگر ارسال کنید.

اگر فردی هستید که به دنبال تجربه‌ای تغییر یافته در دنیای کامپیوتر بوده و به دنبال چیزی متفات است، ویژن پرو دستگاه فوق‌العاده‌ای می‌تواند باشد. این دستگاه می‌تواند به‌عنوان یک کامپیوتر قدرتمند عمل و با اتصال آن به مک، از داشتن چندین مانیتور در هدست نهایت لذت و استفاده را ببرید. به این ترتیب، می‌توانید در فضای ترکیبی VR/MR با چندین صفحه نمایش بدون نیاز به فضای فیزیکی کار کنید.
با این حال، در حال حاضر محدودیت‌هایی برای این پلتفرم وجود دارد. به‌عنوان مثال، محدودیت‌هایی در نوع محتوای قابل تماشا در این پلتفرم وجود دارد. همچنین، ویژن پرو به‌طور خاص برای بازی و عملکرد گیمینگ طراحی نشده است، بنابراین احتمالا تجربه‌ای چندان لذت‌بخش از بازی‌های پیچیده نخواهید داشت. البته این در مورد اغلب دستگاه‌های اپل صادق است و به طور کلی، هیچ‌یک از مدل‌های آیفون، آیپد و مک با هدف عملکرد گیمینگ طراحی نشده‌اند.

XREAL One

از آن‌جایی که ایکس‌رئال وان، یک عینک واقعیت افزوده است، بنابراین می‌تواند برای هر نیازی قابل استفاده باشد. البته با توجه به این که چنین عینک‌ها مبتنی‌بر واقعیت افزوده هستند، در نتیجه تجربه کاملی که می‌توانید با دستگاه‌های VR یا MR به دست آورید، نخواهید داشت.

به هر حال، این‌ها برای افرادی است که می‌خواهند محتوای خود را به صورت ثابت در دنیای واقعی مشاهده کنند. این عینک مجهز به پنل‌های میکرو اولد سونی است که به کاربران امکان می‌دهد فیلم‌ها و سایر محتواها را با کیفیتی خیره‌کننده تماشا کنند. در این دسته‌بندی از تکنولوژی واقعیت تغییر یافته، صفحه‌ای مجازی دقیقا مقابل چشمان شما قرار می‌گیرد که می‌تواند در اشکال مختلف تنظیم شود. اگر یک نمایشگر کوچک در گوشه‌ی دید خود برای انجام چند کار به صورت همزمان می‌خواهید، XREAL One ایده‌آل است.

علاوه بر تماشای محتوا، می‌توانید این عینک را به کنسول بازی خود متصل کنید و از تجربه‌ی بازی روی یک نمایشگر بزرگ بدون نیاز به فضای فیزیکی بیشتر لذت ببرید. نرخ نوسازی 120 هرتزی پنل این هدست باعث می‌شود تجربه گیمینگ روان و جذاب داشته باشد.

سه حالت شفافیت لنز در این عینک به شما امکان می‌دهد که یا دنیای بیرون را ببینید، یا آن را تا حد زیادی مسدود کنید تا تجربه‌ای غوطه‌ورانه‌تر داشته باشید. از ویژگی‌های دیگر این هدست می‌توان به میدان دید 50 درجه، صفحه‌نمایش 147 اینچی مجازی، تنظیم فاصله بین مردمک‌ها (IPD) و اسپیکرهای باکیفیت اشاره کرد. XREAL One برای افرادی که به‌دنبال یک تجربه عالی AR هستند، انتخابی بی‌نظیر است.

با این حال اگر به‌ دنبال یک صفحه نمایش فوق‌عریض برای تجربه‌ای غوطه‌ورانه هستید، باز هم گزینه‌ای عالی محسوب می‌شود. نکته جالب اینجاست که می‌توانید صفحه نمایش را در جای خود ثابت کنید یا اجازه دهید با حرکت شما جابه‌جا شود. به طول کلی، هدست‌ها و عینک‌هایی که می‌توانند واقعیت محتوایی را تغییر دهند، از جمله تکنولوژی‌هایی است که از همین حالا، آینده‌ای شگفت‌انگیز را با تجربه کاربری فوق‌العاده ترسیم می‌کنند.